Žena je danas samo medijski objekat na naslovnoj strani

U doktorskoj tezi „Rodna analiza teksta u online štampanim medijima u Srbiji“, koju je nedavno odbranila na rodnim studijama Novosadskog univerziteta, Jelena analizira medijske sadržaje iz rodne perspektive na korpusu tekstova iz Blica, Kurira, Politike i Danasa i uočava da su svi oni „rodno binarni, heteronormativni prostori“, u kojima su mesta sa ozbiljnijom tematikom rezervisana za muškarce.

– Medijska slika žene je proizvod društvene norme, ideja o tome šta žena jeste i šta može biti, i od žena se očekuje prihvatanje i ponašanje u skladu sa tom predstavom.Jedna od funkcija medija u Srbiji u poslednjih dvadeset godina jeste proizvodnja dominantnih predstava o rodnim identitetima, kao i rehabilitacija tradicionalnih, patrijarhalnih stereotipa o ulogama i obavezama žena, ali i izgradnja novih savremenih stereotipa u starim/novimmedijskim kontekstima, kaže ona.

Slika žene u medijima, kako objašnjava, ponavlja „konzervirajuću stereotipnu matricu“.

– Patrijarhalna ideologija, koja tu matricu pravi, utiče na smanjenu zastupljenost žena u određenoj vrsti medijskih sadržaja, na stereotipnu reprezentaciju, određene društvene uloge koje pretpostavljaju manje društvene moći i uticaja, navodi ona i dodaje da žena jeste medijski objekat na naslovnici, „jer tijelo žene, golo, erotizovano ili prebijeno i mrtvo postaje tržišni kapital koji obezbjeđuje prodaju i akumulaciju novca, kao i održanje poretka muške moći“.

– Žene su izašle iz prostora privatnog, politizovale prostor javnog, ali muškarac, država i dalje ulaze u polje ženskog tijela, identiteta, izbora i postignuća, dajući sebi za pravo i ostvarujući politički legitimitet kroz osporavanje svih postignutih rezultata. To je vidljivo i kroz brisanje feminističkih glasova u medijskom diskursu, kao i kroz minimalizaciju teme rodne ravnopravnosti i ženske emancipacije koja donosi realno unapređenje položaja žena, a ne samo formalno dekorativne promjene, naglašava Višnjić.

O izveštavanju o ženama iz marginalizovanih grupa kao i ženama žrtvama nasilja Jelena Višnjić kaže da su identiteti i glasovi tih žena potpuno marginalizovani u medijskom diskursu, da je predstavljanje LGBT osoba i aktivizma periodično i u najvećoj meri senzacionalističko i utemeljeno na predrasudama.

– Savremeni mediji i nova medijska čitanja pokazuju višeslojni, dublji pogled na pitanja roda i seksualnosti, ali dekonstrukcija medijske slike LGBT populacije pokazuje da je to manjinska grupa koja i dalje nije dovoljno vidljiva u medijskom sadržaju. Tekstovi o lezbejkama ostaju u polju zabave i polju nasilja, ističe ona i zaključuje da su mediji „i dalje poligon za homofobiju“.

S obzirom na ovako diskriminatornu praksu medija, nameće se pitanje kako izgraditi dobre prakse izveštavanja o ženama i manjinskim grupama. Višnjić smatra da je za to neophodno „medijsko obrazovanje koje implicira novo oblikovanje rodnih uloga“.

– To pitanje je posebno važno u oblasti medijskog izvještavanja o nasilju nad ženama, koje zahtijeva aktivno učešće, istraživačko i odgovorno izvještavanje medija nasuprot senzacionalizmu, stereotipizaciji i diskriminatornim mehanizmima. Izgradnja dobrih praksi medijskog izvještavanja podrazumijeva koordiniranu akciju svih društvenih aktera/ki – sudstva, policije, zdravstva i ženskih grupa. To je jedini mogući način da i žrtva i društvo izađu iz začaranog kruga nasilja, smatra Višnjić.

Studije roda – prostori kritičke misli

O značaju rodnih studija za osvešćivanje i senzibilisanje medija i društva u celini Jelena Višnjić navodi da su studije roda „mjesta kritičke misli i djelovanja, koje jeste stalno preispitivanje i promišljanje realnosti, ali i kritika svih etabliranih načina mišljenja, pa i feminističkih“.

– To je svakako jedan od osnovnih postulata feminističke teorije i politike, koja se uvijek suprotstavljala depolitizaciji društva. Sa druge strane, studije roda su prostori gdje se stiču znanja sa kojima se analizira, kritički promišlja, vrednuju fenomeni savremenog medijskog sadržaja i kulturno-medijske proizvodnje iz perspektive rodnih studija, kaža ona.