Najmasovniji zločin u Evropi

Skupština Srbije donela je 2010. deklaraciju kojom „najoštrije osuđuje zločin izvršen nad bošnjačkim stanovništvom u Srebrenici jula 1995. godine, na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde, kao i sve društvene i političke procese i pojave koji su doveli do formiranja svesti da se ostvarenje sopstvenih nacionalnih ciljeva može postići upotrebom oružane sile i fizičkim nasiljem nad pripadnicima drugih naroda i religija“.

Najmasovniji zločin u Evropi posle Drugog svetskog rata primorao je međunarodnu zajednicu da narednih meseci primeni odlučnije vojne i političke mere radi obustavljanja sukoba u BiH.

Građani Srbije malo znaju o životu i stanju u Hrvatskoj. Mihajlo Mihajlov, nekadašnji disident i politički zatvorenik u komunističkoj Jugoslaviji, posle višednevnog boravka u susednoj državi, nalazi mnogo sličnosti između nje i Srbije: „Suština je potpuno ista. Svuda prisutna nacionalistička retorika, državna korupcija i neverovatan porast kriminala, masa izbeglica i ratni profiteri, porazan pad životnog standarda, odsustvo pravne države i najmračniji klerikalizam u masmedijima. I identičan pritisak na nezavisnu štampu, koja je u Hrvatskoj čak u gorem položaju nego u današnjoj Jugoslaviji“.

Poslednjih dana jula, dok je pažnja svetskih medija i političara okrenuta zbivanjima u istočnoj Bosni i masovnim pogubljenjima Muslimana zarobljenih u Srebrenici, hrvatske snage zauzimaju Glamoč i Grahovo na drugom kraju ratom zahvaćene republike i stižu na 15 kilometara od Knina. Zajedno s vojnicima, iz dva bosanska gradića beži i oko dvadeset hiljada srpskih civila. Ministarska trojka EU uputila je hitan zahtev Hrvatskoj da obustavi vojne operacije u susednoj državi. Zvanični Zagreb i ovom prilikom izjavljuje da u operacijama nisu učestvovale regularne jedinice hrvatske armije, već samo trupe bosanskih Hrvata.

Istovremeno, stižu vesti o koncentraciji hrvatskih snaga na Kordunu. Strani mediji ukazuju da se stežu klešta oko Knina i da je za sveobuhvatni napad na samoproglašenu srpsku republiku spremno oko sto hiljada hrvatskih vojnika. Elitne jedinice obučavali su penzionisani američki oficiri. Rukovodstvo Krajine i dalje odbija da prihvati mirovni plan Z-4.

Patrijarh Pavle dolazi u Knin i na narodnom zboru poziva na mir Krajišnike i njihove neprijatelje. Istovremeno stiže Mladić. On obećava vojnu pomoć i protivofanzivu u Zapadnoj Bosni.

Hrvatska ima pouzdane obaveštajne podatke o rasporedu srpskih snaga, o demoralizaciji posle poraza kod Glamoča i Grahova, o tome da je stanje u Kninu na ivici rasula, ali i o sukobu između Karadžića i Mladića, koji utiče na efikasnost vojske bosanskih Srba.

Zapisnik sa sastanka Tuđmana s vojnim vrhom na Brionima 31. jula potvrđuje da je vlast u Zagrebu predvidela da će se zajedno s vojskom iz Knina, Benkovca i ostalih mesta povući i veći deo stanovnika. Hrvatsko rukovodstvo uvereno je da Beograd neće preduzimati nikakvu vojnu akciju radi pomoći Kninu. To uverenje zasniva se kako na činjenici da Jugoslavija nije ništa učinila radi pomoći Zapadnoj Slavoniji, tako i na prisluškivanju razgovora između beogradskih i kninskih političkih i vojnih čelnika. Ima i naznaka da je postojala vrsta nepisanog sporazuma između Beograda i Zagreba o prepuštanju Krajine Hrvatskoj. Kada je slao generala Mrkšića za komandanta SVK, Milošević mu je izričito rekao da se pitanje Krajine više ne može rešavati vojno, već samo politički. General je razumeo šta to znači: da neće dobiti vojnu podršku i pomoć. Uzgred, kasnije će potvrditi da je znao i to da su predsednici Srbije i Hrvatske „bili u dobrim odnosima“, a da su srpske i hrvatske „obaveštajno-bezbednosne i kriminalne strukture sarađivale tokom celog rata“.

Rano ujutru 4. avgusta počinje operacija „Oluja“. Hrvatska vojska avijacijom, artiljerijom, tenkovima i pešadijskim snagama udara na Knin, Benkovac, Korenicu, Vrginmost, Petrinju, Vojnić, Slunj, Gračac i druga mesta. Samo na Knin ispaljeno je preko dve hiljade granata. Hrvatske radio-stanice svakih petnaest minuta emituju obraćanje Franje Tuđmana, koji poziva srpske trupe da se bezuslovno predaju, a civilima obećava sigurnost u njihovim domovima. Sve vreme objavljuje se i informacija kojim putevima se povlači krajiška vojska, a s njom i sve više civila. Time se svim Srbima poručuje da je za njih najbolje da što pre odu.

Nastavlja se