Priča o poštonoši

Reč je o jednij od tri dosada poznate varijante slike “Tatarin i surudžija”, radu bečkog slikara i litografa Karla Gebela (Carl Goebel, Beč, 21. 02. 1824 – 10. 02. 1899), koja se nalazi se u vlasništvu Modne kuće “Mona”. Svi zainteresovani, delo će moći da pogledaju do 28. aprila. Radno vreme galerije “Dar Mar” (Kraja Petra 44, Beograd) je svim radnim danima (osim ponedeljkom) od 11 do 14 i od 17 do 19 časova, i subotom od 11 do 14 časova.

“Deo odgovora na pitanje zbog čega je knez Mihailo pozvao Gebela u Srbiju, kakve mu je i koje sve poslove poverio, nalazimo u dvema sačuvanim varijantama akvarela koji prikazuje poštonošu – tatar Ristu Prendića i njegovog surudžiju, tačnije pratioca ovlašćenog da mu na putu između dve stanice, tzv. mezulane, pomaže, predaje pošiljke sa svog podučja, obezbeđuje hranu, smeštaj i zamenu konja. Očito je mladi knez, evropejac po obrazovanju i sklonostima, želeo da ukaže na važnost jedne temeljno značajne državne službe kakva je bila i ostala pošta. Zato nije slučajno što uredništvo “Nove iskre”, uz reprodukciju slike iz poseda kralja Aleksandra Obrenovića – očito urađene 1867. za potebe kneza Mihaila, objavljuje i poduži članak pod naslovom “Pošta kneza Miloša”. Tako iz tog, podacima koje pruža, neprocenjivo dragocenog novinskog napisa, saznajemo “da je još u staroj srpskoj državi bilo knjigonoša koji su nosili pisma, po potrebi, s jednog kraja na drugi, ili iz jedne države u drugu.” Zatim, da su Turci, pošto su je osvojili, Srbiju izdelili na pašaluke, pašaluke na sandžake, sandžake na kadiluke, a da bi održavali vezu sa upravom u Carigradu, uredili su i poštu.

Na ovoj crtački besprekorno izvedenoj kompoziciji koja predstavlja dvojicu reprezentativno obučenih jahača, na kojima su do detalja tačno i realistič ki ubedljivo prikazani njihova nošnja i posebno oprema, kao i tri konja u pokretu, jedva da se u pozadini nazire ušće Save u Dunav. Druge dve sačuvane varijanate ove slike, nastale su znatno ranije, 1861. godine. Manja i očigledno prvo urađena, tehnikom gvaša, sada u posedu poznate beogradske modne kuće Mona, bila je dosad nepoznata.

Zakon o poštama 1866. godine

Koliko je, pak, mladi srpski suveren Mihailo držao do uređenja poštanske službe svedoče, osim Zakona o poštama koji je potpisao januara 1866. i prvih maraka štampanih maja i juna iste godine, i tri za njega rađene varijante slike sa predstavom tatara i surudžije na putu. Najmlađa od njih, potpisana 1867, poznata samo po reprodukciji u “Novoj iskri”, njena sudbina je danas nepoznata, prikazuje tatara Ristu Prendića i njegovog surudž iju u času kada napuštaju Beograd na putu za Palanku. Tačnije, predstavljeni su na samom početku put, tek ako su prešli koji kilometar od beogradske mezulane, odnosno još od 1840. zvanično pošte, koja se nalazila na mestu gde je sada Fakultet likovnih umetnosti, dakle na kraju Knez Mihailove ulice.