Istorija i Vasko de Gama: Putevima velikog istraživača

Slavni putnik koji je utro nove trgovačke putanje do Indije proveo je veći deo života u portugalskoj oblasti Alenteho, ali je posetiocima potrebna upornost dostojna jednog svetskog istraživača kako bi sledili njegove tragove.

Teška drvena vrata crkve ostala su čvrsto zabravljena, uprkos insistiranju žene iz obližnje turističke agencije da su uvek otvorena.

Kad sam pokušao da ih otvorim i treći put, prišao mi je čovek sa srdačnim osmehom i pantomimom mi opisao okretanje ključa i bravi, pokazujući na mala vrata u bočnoj ulici i ponavljajući reč „florista“ (cvećarka).

Prekinuvši stariju ženu zauzetu potkresivanjem stabljika hrpe ruža u maloj radnji u hladu, ponovio sam pokret okretanja ključa, a ona je spustila cveće i otišla da otvori vrata crkve.

• Neverovatno blago pronađeno u španskom brodu koji je potonuo pre više od 350 godina
• Misterije Vinčanske kulture – šta sve muči naučnike
• Božansko iznenađenje – rimski žrtvenik pronađen u dvorištu kuće kod Knjaževca

Igreha da Miserikordija (Crkva milosti) u opštini Vidigeira jedna je od nekoliko lokaciju u portugalskoj oblasti Alenteho koje su povezane sa najslavnijim istraživačem iz ove zemlje Vaskom da Gamom.

Veći deo života on je proveo u Alentehu, a poseta ovom nerazvijenom delu Portugala otkriva mnoge veze sa njegovim životom, uključujući dva mesta koja tvrde da su njegova rodna i grad u kom je sahranjen.

Portugalci su oduvek bili željni da ime Vaska da Game nadenu svakakvim slavnim mestima, od najdužeg kopnenog mosta u Evropi kod Lisabona do ulica u skoro svakom većem gradu u Portugalu.

A opet, istraživanjem gradova u kojima je živeo može se doći do verovatno najzanimljivijih otkrića – čak i ako otkrivanje tih mesta zahteva upornost i veštinu orijentacije neustrašivog avanturiste.

Da Gama je stekao slavu i bogatstvo kad je 1497. godine predvodio ekspediciju koja je otvorila morsku rutu do Indije – odavno izvora začina u velikoj potražnji među evropskom aristokratijom.

Mletačka republika, sa svojom dominacijom nad nekoliko strateški važnih mediteranskih luka, bukvalno je držala monopol na trgovinu između Evrope i Azije.

To je značilo da su razrađene rute bile skupe za druge zapadnoevropske sile, sa bezbroj posrednika koji su dodavali svoj udeo na ionako pozamašne troškove prevoza robe.

U drugoj polovini 15. veka, Španci i Portugalci učestvovali su u ljutoj trci za trgovinskom dominacijom isključivanjem Mletaka iz trgovačkih ruta i uspostavljanjem morskog puta do Indije – a Da Gama je bio prvi koji se iskrcao u Indiji 1498. godine, stekavši tako veliko bogatstvo za portugalsku krunu.

Istraživač je rođen u današnjem industrijskom lučkom gradu Sinesu, na oko 120 kilometara južno od portugalske prestonice Lisabona.

Ne samo da je osporavana godina njegovog rođenja (1460. ili 1469.), već i postoje dve lokacije u Starom gradu koja tvrde da su njegova rodna mesta, a uverljivije je zamak u kom je njegov otac živeo kao plemić iz 15. veka služeći za vojni Red Santjaga.

Zamak Sines danas posvećuje dobar deo gornjeg sprata svom najslavnijem stanovniku, uključujući multimedijalnu biografiju koja prepričava Da Gamin život i njegova mnoga dostignuća.

Sem starih okvira prozora i oronulih kamenih zidova, vrlo je malo toga preživelo u 500 godina od vremena kada je slavni istraživač živeo ovde.

Čak je i crkva Majke Sao Salvadora pored dvorca, gde je Da Gama primljen u Red Santjaga kad je imao 11 ili 12 godina, potpuno renovirana.

Ako pogledate sa bedema zamka na more, videćete široka prostranstva plaže Vasko Da Gama, koja se proteže nekoliko kilometara dok u pozadini vidite ogromne kranove u prometnoj luci.

Kratkom šetnjom na zapad od zamka duž Rua Vasko da Gama, stižete do još jedne kuće sa spomen-pločom koja tvrdi da je rodno mesto Vaska Da Game, ali ona nije otvorena za javnost i malo se toga zna o posedu da bi mogla da se potkrepi ta tvrdnja.

Konačni doprinos istraživača Sinesu bila je Crkva Nose Senjore das Salas, koja se nalazi dva kilometra zapadno od grada.

Da Gama je, naime, dao nalog da se renovira originalna crkva ubrzo posle njegovog drugog povratka iz Indije 1503. godine, u vreme kad je njegov sve veći osećaj o vlastitoj veličini počeo da smeta vlastima.

U roku od četiri godine od njegovog povratka, njegovi sporovi sa uticajnim liderima Reda Santjaga primorali su ga da napusti grad.

Upoznao sam lokalnog istoričara doktora Libanea Rejsa na obalama nedavno izgrađenog jezera Alkueva u centru Alenteha.

Delovalo je prikladno sedeti na obodu vode i prisetiti se priče o jednom od najslavnijih moreplovaca na svetu, ali doktor Rejs, koji vodi istorijske ture u regionu, brzo razvejava uobičajeni mit.

Da Gama nije imao velike planove da postane mornar i da obiđe svet, kaže doktor Rejs.

Njegove ambicije više su se ticale uspona u hijerarhiji kraljevskog dvora, a sasvim je slučajno dobio misiju koja je podrazumevala putovanje morem.

Da Gamina slava i bogatstvo doveli su na kraju do toga da ga kralj Manuel Prvi 1519. godine proglasi grofom od Vidigeire, i zaista, njegova zaostavština i dalje živi na nekoliko mesta oko gradića Vidigeira, osamdesetak kilometara kopnom od Sinesa.

Zvono u gradskoj sahat-kuli donirao je Da Gama; unutrašnja kula zamka, u ruševinama na obodu grada, nekada je sačinjavala deo Da Gamine porodične palate u susedstvu; dok je atraktivna crkva Igreha da Miserikordija, koju čuva cvećarka, izgrađena u 16. veku, finansirana od Sana Kase da Miserikordije, Da Gamine dobrotvorne institucije koja je pružala medicinsku i socijalnu pomoć siromašnima.

Ipak, nijednu od tih veza nije lako pronaći.

Sahat-kula i unutrašnja kula ne sadrže nikakvu informaciju, a crkva ne daje nikakve očigledne tragove o identitetu svog dobročinitelja.

Čak je i žena u lokalnom turističkom informativnom centru iskazivala upadljivu nezainteresovanost za prvog grofa u gradu, mada jeste ponudila mapu Vidigeire (na portugalskom) sa Da Gaminim lokacijama obeleženim kao mestima od posebnog značaja.

Iako nema dokaza koji bi ukazivali na to da su gradske vlasti u Vidigeiri nevoljne da priznaju svog najslavnijeg stanovnika, nisu ni uložile nikakav vidljivi napor da odaju poštu njegovom životu u ovom gradu.

I tako, za sada, ture doktora Rejsa nude najbolji način da se istraži Da Gamina zaostavština u Alentehu.

Možda jedino mesto gde se Da Gama nedvosmisleno slavi je u glavnom gradu Portugala Lisabonu, gradu koji je on za života retko posećivao, ali gde je konačno sahranjen pored portugalskih kraljeva 1880. godine, više od 350 godina posle njegove smrti u Kočinu, u Indiji, 1524. godine.

Tek se ovde, u Crkvi Svete Marije u kompleksu manastira Džeronimo, putevi velikih masa ukrštaju sa putanjama slavnog istraživača.

Oni koji putuju po Alentehu možda će biti iznenađeni skromnim načinom na koji ostaju upamćena Da Gamina dostignuća.

Iako možda nije u skladu sa grandioznim ambicijama samog istraživača, ovaj rezervisani pristup savršeno je u tonu sa sporim ritmom života i smirenim karakterom naroda Alenteha.

Praktične informacije

Kretanje po Alentehu zahteva automobil, jer ima vrlo malo javnog prevoza.

Aerodromi u Lisabonu i Faru su na oko 120 kilometara od centra oblasti, a na njima lete i regionalne lou-kost i velike međunarodne avio kompanije.

Istorijski Hotel Konvento de Espinheiro u gradu Evora potiče iz vremena Da Game i može da posluži kao dobra baza za istraživanje okoline.

Pogledajte video

Pratite nas na Fejsbuku,Tviteru i Vajberu. Ako imate predlog teme za nas, javite se na [email protected]