Na Štrandu na Velikom bačkom kanalu toplog julskog dana tek nekoliko Somboraca sedi na tribinama pokraj ograđenog bazena, dok na drugoj obali velike radne mašine ogromnim kašikama čiste korito kanala.
Pre više od veka, slika je bila potpuno drugačija – na obe obale stajale su stotine stanovnika Sombora, tada slobodnog kraljevskog grada Austrougarske monarhije, i bodrili vaterpoliste, nove gradske ljubimce, koji su prvi zaigrali ovaj sport na teritoriji bivše Jugoslavije.
Prva lopta za vaterpolo u Sombor je stigla iz Budimpešte 1905, a vaterpolisti Somborskog sportskog udruženja (SSU), osnovanog 18 godina ranije, odigrali su prvu utakmicu kod „Kupatila ispod stare kruške“ na Velikom bačkom kanalu.
Tada je „pokrenuta vaterpolo priča na ovom prostoru“, priča koja će jugoslovenskom i srpskom sportu u narednih 117 godina doneti stotine medalja, kaže Aleksandar Dimitrijević, bivši plivač i vaterpolista iz Sombora, a danas predsednik Plivačkog i vaterpolo kluba „Polet“, koji je nastavio tradiciju vaterpolista SSU.
„Toliko se tada omasovio ovaj sport u Somboru, da smo mi ubrzo imali toliko vaterpolo ekipa iz istog grada, koje su kasnije išle svuda da igraju u okolini“, prepričava Dimitrijević za BBC na srpskom.
- „Hoće li neko na vaterpolo – hoće“: Ko su neki novi klinci koji su osvojili svet
- U čemu je tajna srpskog vaterpola
- Kako zemlja mladih neplivača osvaja zlatne vaterpolo medalje
Prvi veliki uspeh za somborske vaterpoliste stigao 1912, kada je njihov tim postao prvak tadašnje Južne Mađarske, dela Austrougarske koji je obuhvatao Bač-Bodrošku županiju, Vojvodinu i manje delove današnje Mađarske, navodi se u knjizi „PVK Polet 1887-1907-2017″ somborskog novinara i hroničara Dušana Kolundžije.
Kao i mnoge druge stvari, i vaterpolo je stao tokom Prvog svetskog rata.
Posle rata, u novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca Sombor je postao vaterpolo prestonica i igrači iz ovog bačkog grada bili su prvi šampioni zemlje 11. jula 1921, kada na Bledu nisu dozvolili ni gol konkurenciji.
Jugoslovenski i srpski reprezentativni vaterpolo je u međuvremenu postao bogatiji za 94 medalje sa najvećih takmičenja, a prvi gol za reprezentaciju tadašnje Kraljevine Jugoslavije postigao je još jedan Somborac, Nenad Popović, navodi se u tekstu lista Politika.
Kako je vaterpolo stigao u Sombor
Za osnivanje Somborskog sportskog udruženja zaslužna je Marija Terezija, koja je u tadašnji slobodni kraljevski grad monarhije kojom je upravljala, 1887. godine poslala činovnike, koji će raditi u carskoj administraciji, a paralelno Somborce podučavati sportskim disciplinama.
U kući porodice Turski, tada ugledne somborske familije, osnovano je udruženje i u jednoj prostoriji postavljene su gimnastičke sprave, a prvi članovi pretežno su se bavili gimnastikom i mačevanjem, navodi se u knjizi Dušana Kolundžije.
Dve godine kasnije, članovi SSU su počeli organizovano da se bave i plivanjem, kaže Aleksandar Dimitrijević.
„To se sve dečavalo na Velikom bačkom kanalu, ovde u Somboru, a te 1889. je napravljena prva plivačka trka na tri kilometra, koja je sada čuvena i održava se i danas“, prepričava predsednik PVK Polet.
Vaterpolo je ipak morao da sačeka 20. vek, na čijem je početku jedan Mađar iz Budimpešte promenio istoriju somborskog, srpskog i jugoslovenskog sporta, donevši u varoš loptu za vaterpolo.
„Jedan od ljudi koji su po nalogu Marije Terezije stigli u Sombor bio je Ištvan Jonaš, mađarski plivač i vaterpolista, koji je igrao za Budimpeštu“, prepričava Dušan Kolundžija, autor knjige o somborskom vaterpolu, za BBC na srpskom.
Plivačka i vaterpolo sekcija sportskog udruženja osnovana je dve godine kasnije, Jonaš ju je predvodio, a sportom su se bavili uglavnom somborski studenti koji su se vratili iz Budimpešte, dodaje ovaj novinar u penziji.
Igralo se na Velikom bačkom kanalu, u Kupatilu ispod stare kruške, nedaleko od današnjeg Štranda, koji je izgrađen 1914. godine i od tada je bio dom somborskih vaterpolista.
„Tada su se klubovi međusobno takmičili i u plivanju i u vaterpolu, nisu bile odvojene discipline, a interesovanje je u Somboru bilo veliko, da su obale kanala sa obe strane bile prepune“, opisuje Kolundžija, koji je poznavao neke od prvih somborskih vaterpolista.
Ubrzo je zainteresovanost omladine za ovaj sport dalo rezultate, pa je SSU postalo šampion Južne Mađarske u vaterpolu 1912, navodi se na sajtu PVK Polet.
„U južne krajeve se računalo sve ono što je danas Vojvodina i neki manji južni delovi današnje Mađarske.
„Sportovi u Mađarskoj su bili razvijeniji, pa je tamošnja vlast, pa da ne bi sa mađarskim sportistima mešali takmičare iz krajeva na jugu monarhije, osnovano je prvenstvo Južne Mađarske“, objašnjava Dušan Kolundžija.
Prvo prvenstvo Jugoslavije: Ako najbrže plivaš, ne možeš da izgubiš
Usledio je Prvi svetski rat, kada se vaterpolo u Somboru nije igrao, a posle primirja u mirne vode Velikog bačkog kanala ušli su i momci sa belim kapicama.
Počeli su da se osnivaju i drugi plivački i vaterpolo klubovi širom Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a posebno na Jadranu i pored velikih reka – u Rijeci, Karlovcu, Ljubljani i Zagrebu.
Prvo prvenstvo, koje je okupljalo i plivače i vaterpoliste, organizovano je na Bledu u današnjoj Sloveniji 1921, učestvovalo je 120 sportista, a vaterpolisti iz Sombora postali su šampioni, navodi se na sajtu Poleta, kluba koji je nastavio tradiciju SSU.
Iste godine osnovan je i Jugoslovenski plivački savez (JPS) na konstitutivnoj sednici održanoj 2. oktobra u Zagrebu.
Ipak, vaterpolo koji se tada igrao bio je značajno drugačiji nego danas, napominje Dušan Kolundžija.
„Igralo je sedam igrača bez prava zamene, za loptu se plivalo na početku utakmice i drugog poluvremena, ali i posle svakog gola, pa ste imali ogromnu prednost ako ste imali najbrže plivače.
„Ako vi svaki put imate loptu posle gola i imate Đorđa Lugumerskog, tada najboljeg šutera koji davao mnogo golova, jasno je kako su Somborci dominirali i osvojili titulu bez primljenog gola“, kaže on.
Do 1924. godine, Somborci su sakupili tri titule prvaka države, a samo 1923. godine im to nije pošlo za rukom.
Razlog je jednostavan – Đorđe Lugumerski, najbolji golgeter, i Đerđ Sentđerđi, višestruki prvak i rekorder tadašnje države u plivanju, koji je igrao i vaterpolo, te godine su služili vojni rok, navodi se u knjizi „PVK Polet“.
Njih dvojica su tada bili među najboljim vaterpolistima u Kraljevini SHS, o čemu svedoči i događaj iz iste godine, kada je državna reprezentacija pozvana na takmičenje u švedskom Geteborgu, povodom proslave 620 godina postojanja tog grada.
Iz JPS su zatražili od vojske da Lugumerskog i Sentđerđija oslobodi obaveza na nešto više od mesec dana, ali zahtev je odbijen.
Reprezentacija tada nije otputovala za Švedsku, jer su procenili da „nemaju šta da traže bez njih dvojice“, kaže Dušan Kolundžija.
„Kako naše nastojanje da dva najbolja igrača dobiju u svrhu putovanja odsustvo nije urodilo uspehom, to je savez bio prinuđen da odustane od odaslanja vaterpolo momčadi“, navodi se u prepisci JPS i SSU iz 1923.
„Jedan slabiji tim, pogotovo bez Lugumerskog, ne bi mogao dovoljno zastupati boje naše države“, dodaje se u obrazloženju.
Sombor do Argentine i noć kada je Lugumerski preplivao Dunav
Pored toga što su slovili za najbolje vaterpoliste u kraljevini, iza Đorđa Lugumerskog i Đerđa Sentđerđija ostalo je nekoliko priča, koje se u Somboru prenose kroz generacije, a sakupio ih je novinar Dušan Kolundžija.
Autor knjige o istoriji somborskog vaterpola za Lugumerskog kaže da je istovremeno bio „veliki golgeter i sidraš koji se nadavao golova na svim prvenstvima“.
Istovremeno, van bazena je bio „veliki šeret uz koga su uvek išli romski svirači, kafane, muzika i piće“, opisuje Dušan.
Kulundžija, koji je lično poznavao Lugumerskog, na trenutak zastaje, prekida razgovor da otpije gutljaj soka, pa prepričava anegdotu kojom potrkrepljuje prethodnu tvrdnju.
„Tada je postojao Zeleni otok, ostrvo na Dunavu između današnje Srbije i Hrvatske: Plata (kako su zvali Lugumerskog) ode tamo, pije celu noć, Romi mu sviraju, ali onda u jednom trenutku shvati da nema više novaca.
„On prepliva Dunav, uzme novac i stavi ga u najlonsku kesu, pa u kupaće gaće, vrati se i kaže – nastavi dalje“, prepričava život nekadašnjeg poznanika.
Da se za somborski vaterpolo pročuje i van granica Evrope pobrinuo se Đerđ Sentđerđi, čiji se talenat za plivanje najbolje ogledao u činjenici da je dominirao u različitim disciplinama.
„Kod nas je bio prvak na 100, pa na 400, pa onda i na 1.500 metara – zamislite to i razmislite koliko se retko tako nešto desi, pogotov danas“, objašnjava Kolundžija.
Sentđerđi je zbog dara za život u bazenu posle uspeha sa somborskim klubom otišao u Argentinu, gde se pridružio tamošnjoj Kordobi.
On je 1931. postao prvak te zemlje u plivanju na 50 metara, ali i šampion Argentine u vaterpolu.
„Uspeo je i tamo da se proslavi“, kratko zaključuje Dušan, pa odmah iznosi novu zanimljivost iz života čuvenog plivača i vaterpoliste.
„Učestvovao je na Olimpijadi u Parizu 1924. godine, a u kvalifikacijama je plivao sa čuvenim Vajsmilerom“, priča hroničar somborskog sporta.
Džoni Vajsmiler bio je američki plivač i vaterpolista, petostruki olimpijski šampion, koji se proslavio i na velikom platnu ulogom Tarzana, fiktivnog junaka iz džungle, u seriji istoimenih filmova.
Međutim, Sentđerđi se na tom takmičenju nije pokazao, a razlog nije bila trema zbog toga što kraj njega pliva veliki šampion, kaže Kolundžija.
„On nikada ranije nije plivao u bazenu, već samo u reci, pa mu je rezultat bio za minut i po slabiji od rezultata koje je imao pre – nije znao čak ni da se okrene kako treba u bazenu“, dodaje.
Posleratni uspon, prazan hod bez bazena i VK Polet danas
Odlaskom generacije Lugumerskog i Sentđerđija, vaterpolo u Somboru nije više donosio tako velike uspehe.
Od 1924. godine do 1952, klub je, prema informacijama sa sajta PVK Polet, jednom bio vicešampion Jugoslavije (1928) i jednom prvak Beograda (1938).
Uoči početka Drugog svetskog rata, interesovanje za ovaj sport je u Somboru „jenjavalo“, a stariji vaterpolisti rođeni u 19. veku ili na prelazu u 20. već su prestali da se takmiče, objašnjava Kolundžija.
„Nastala je tada kriza rezultata i rada, ali se nije potpuno prekinuo kontinuitet“, dodaje.
Drugi svetski rat je, poput Prvog, doveo do pražnjenja somborskog Štranda, a plivači i vaterpolisti ponovo su uskočili u Veliki bački kanal posle 1945.
Somborci su tokom 1950-ih i početkom 1960-ih uspeli da postanu šestostruki prvaci Srbije, ali to nije bio nije nivo na koji su u ovom gradu navikli u periodu između dva rata, ističe Aleksandar Dimitrijević.
„Dolazilo na Štrand, igralo se, ali tu nije bilo ni kvaliteta, ni velike organizacije – pokušavao je tadašnji trener Voja Vukičević, bivši igrač kluba, da radi sa mladima, ali to nije bilo to“, opisuje sadašnji predsednik PVK Polet.
Usledile su sušne 1960-te i 1970-te godine 20. veka, kada je Dimitrijevićev otac vodio klub, ali Sombor nije bio svetla tačka na jugoslovenskog mapi gradova gde se igra najbolji vaterpolo.
„To je bio dug period, kada praktično nismo ni imali vaterpolo, kaskali smo jer nismo imali zatvoreni bazen i treniralo nas četvoro“, kaže.
Baš tokom ovog perioda i Aleksandar je počeo da pliva i igra vaterpolo, a kao prekretnicu pamti 1980. godinu, kada je u Somboru izgrađen zatvoreni bazen, koji je danas dom Poleta, koji se danas takmiči u trećem rangu takmičenja u Srbiji.
Ipak, smatra Dimitrijević, previše je vremena izgubljeno i pokušaji entuzijasta da somborskom vaterpolu vrate staru slavu dosad nisu urodili plodom.
„Posle otvaranja bazena se polako počeo vraćati vaterpolo, ali se teško obnavljao.
„Nije lako podići ga sada, jer moraš da stvoriš igrače, ali pre toga trenere, sudije, pomoćnike – svi treba da se edukuju, završe fakultete, pa da se vrate ovde, što jako sporo ide“, zaključuje Dimitrijević.
Pratite nas na Fejsbuku,Tviteru i Vajberu. Ako imate predlog teme za nas, javite se na [email protected]
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
