Aja Sofija i sveti egoizam

Najpre ovo drugo: Erdoganova odluka je samo jedan u nizu odluka raznih „suverenih vlada“ diljem sveta koje pokazuju svoje mišiće.

Rukovođene su onom maksimom italijanskog nacionalizma pre Prvog svetskog rata: Il sacro egoismo (Sveti egoizam).

Zašto bi Turska predstavljala u tome izuzetak?

Tokom vladavine komunista u Rusiji brojne su crkve i muzeji na zgražavanje čitavog slobodoljubivog sveta bile pretvorene u muzeje.

Neke i u muzeje ateizma.

Kada su krajem proteklog stoleća bile vraćene svojoj nameni, niko se nije našao da protiv toga protestuje kao čina „kulturnog genocida“.

Naprotiv, svi su bili oduševljeni time. Nekoliko godina tokom jakobinske diktature Notrdam je od katoličke crkve bio pretvoren u Hram Razuma pa je posle Napoleonove restauracije monarhije vraćen prvobitnoj nameni.

Zašto danas ova svetskokulturna baština nije muzej nego je najpre crkva pa tek onda mesto za poste turista?

Zašto je Crkva Svetog Petra u Rimu najpre hram pa potom muzej za razgledanje kad je i ona od svetskoistorijskog značaja?

Da je kojim slučajem na primer Saborni hram u Beogradu bio tokom perioda komunističke vladavine pretvoren u muzej – da li bi njegovo vraćanje verskoj nameni bilo propraćeno osudama u našoj javnosti?

Ili nešto što nije hipotetičko pitanje: Setimo se da je crkva Svetog Đorđa (grobnica Karađorđevića) na Oplencu tokom istog perioda bila muzej u kojem se nije dozvoljavalo bogosluženje pa je posle sveukupnog „vraćanja korenima“ ponovo postalo dejstvujuća pravoslavna bogomolja.

Živimo u vremenu vraćanja „nepravedno oduzete imovine“ koju su vlasti nacionalizovale posle 1945. godine. U sklopu toga mnogo nekretnina je vraćeno verskim zajednicama.

Odluku turskih vlasti možemo i tako razumeti da vraćaju imovinu koju je jedan jednopartijski sistem oduzeo islamskoj zajednici.

Činjenica je da je Aja Sofija 1934. godine pripadala islamskoj verskoj zajednici te da je bila tada nacionalizovana i pretvorena u muzej.

Odakle pravo samo pravoslavnim crkvama da se brinu za Svetu Sofiju kad je ona sagrađena u 6. veku kada još nije došlo do podele na istočnopravoslavnu i zapadnokatoličku?

Još je upitnije odakle pravo savremenoj grčkoj republici da ona posebno bude zainteresovana najnovijim razvojem oko Aja Sofije?

Tamo zbilja veruju da su oni direktni biološki i duhovni potomci Vizantije i antičkih Helena! (Oni su to onoliko koliko su Srbi potomci Lepenskog vira i Vinče.) Najpre, izraz Vizantija je smišljen od strane učenjaka 18. veka kako bi se razlikovao mnogobožački Rim od pohrišćanjenog Rima počevši od 4. veka nove ere.

Sami „Vizantinci“ sebe nikada tako nisu zvali a još manje su sebe zvali i smatrali Grcima niti su to mogli jer tada tako nešto nije ni postojalo.

Smatrali su se Rimljanima (Romejima) a u prvim vekovima ovog najtačnije nazvanog Istočnog rimskog carstva na dvoru i administraciji je u upotrebi bio latinski jezik.

Kasnije se govorilo i pisalo srednjovekovnim helenskim koji ima veze sa sadašnjim grčkim koliko i srednjovekovni crkvenoslovenski sa savremenim srpskim jezikom.

Istorija sadašnje moderne grčke države i nacije počinje u 19. veku, tačnije 1821. godine sa antiotomanskim ustankom kao što i savremeni Srbi svoje korene mogu tražiti ne pre 1804. godine.

Sve ostalo je mistifikacija i sklonost skorojevića da na silu traži svoje „duboke korene“ jer se stidi svog neznatnog seljačkog porekla.

Da, svi balkanski narodi vuku korene iz opanaka od pre dvesta i kusur godina a srednjovekovno plemstvo, koje za običnog sebra nije marilo i preziralo ga, izginulo je u borbama sa Osmanlijama ili se islamizovalo.

Sadašnje „stare građanske porodice“ su postale u 19. veku od pljačke Osmanlija koji su pobegli ili od špekulacije i trgovine sa Austrijom ili od kombinacije jednog i drugog.

Savremene nacije nemaju svoje korene u srednjem veku, to su bili ljudi koji nisu posedovali nacionalnu svest u njenom sadašnjem značenju i smislu, države su tada bile smatrane ličnim posedom vladara koji je delio vlast sa plemstvom i sveštenstvom i to nema veze sa današnjim koncepcijama države, naroda i prava.

Tako isto u Turskoj je nekoga stid što mu savremena država vuče poreklo „samo“ od pre sto godina i reformi Mustafe Kemala pa bi da zahvata što dalje u prošlost u sultansko vreme i adete koji su bili pa prošli a vraćanje na staro (mi smo živi svedoci) može se na silu sprovesti, i te kako može – ali samo na štetu celog društva koje će ubrzano krenuti u rikverc.

Autor je istoričar