Aleksandar i Tito, rame uz rame

Ali relevantno je pitanje zašto danas ne živimo bolje, možda i mnogo bolje? Ta poštena kritička analiza pređenog puta čeka svoje bolje dane. Bez namere da ulazim u sociološko-ekonomsko-političku analizu izneću samo nekoliko, po mom uverenju, relevantnih zapažanja.

Startni je greh što nakon pada Miloševića na vlast nije došla opozicija izgrađene fizionomije u političkom, ekonomskom i demokratskom smislu. Na razmeđu dva veka mi nismo imali ni srednju klasu koja bi bila u stanju da podrži konsekventan program građanske revolucije. DOS, sačinjen od 18 stranaka i strančica, bio je jedinstven samo u jednom: obaranje Miloševića. O svemu drugom što je trebalo da bude demokratska tranzicija, moralo se natezati u međustranačkim nagodbama i pogodbama.

Oktobarski prevrat bio je, bez sumnje, veliki po promeni ozloglašene vlasti i po tome što je Milošević oboren bez prolivanja krvi. Zbog toga je taj prevrat dobio nezasluženi epitet demokratske revolucije. Jer, taj veliki čin nije bio praćen i suštinskim promenama društvenog bića. Možda je miran ishod 5. oktobra bila cena koju je trebalo platiti ustupcima starom režimu. U svakom slučaju, veliki minus tog čina bio je u tome što je izostajala sposobnost i politička volja nove vlasti da se odlučno i radikalno obračuna sa nacionalističkom prošlošću. Zaboravlja se pri tome da su neke od stranaka postoktobarske vlasti blagonaklono podržavale ambicije Miloševićevog ratovanja, sve dok se njegova ratna mašinerija nije počela raspadati. Tada je Milošević napuštan ne zato što je ratovao, već zato što u ratovanju nije pobedio. To zlehudo opterećenje prisutno je i danas. Pre svega u nespojivom mirenju nacionalizma i demokratije. To se ogleda po relativizovanju krivice za ratne pohode(svi su podjednako krivi), u tumačenju Miloševićevih osvajačkih ratova kao građanskih ratova, i kao slobodarskih ratova srpskog naroda, a što je imalo za rezultat negiranje antifašizma i smišljeno potiskivanje u zaborav narodnooslobodilačke borbe.

Obezvređivanjem antifašističke NOB, obezvređuju se i svi prethodni oslobodilački ratovi. Ne može današnja država proslavljati ratove 1912. i 1914. godine, a zanemarivati NOB 1941-1945 godine. NOB je dostojan naslednik prethodnih oslobodilačkih ratova Srbije. Iz tih razloga, ne mogu nikako stajati u istoj istorijskoj ravni, rame uz rame kralj Aleksandar Karađorđević i Draža Mihailović , već Aleksandar i Tito, Vojvoda Mišić, Stepa Stepanović i Koča Popović, Peko Dapčević i drugi komandanti iz NOB. Kako je moglo da se dogodi da Tito nema nijednu ulicu u Beogradu. Ili da su bez ulica ostali ruski i naši komandanti koji su učestvovali u oslobađanju Beograda 1944. godine.

Teza da se danas u Srbiji događa verbalno rasplamsavanje građanskog rata između četnika i partizana jednostavno nije tačna. Postoji samo ofanziva neočetničkih snaga da se reafirmiše poražena ideologija iz Drugog svetskog rata. Pomenimo, kao ilustraciju, zakon o izjednačavanju četnika i partizana ili aktivnost da se rehabilituje Draža Mihailović, kao i nastojanja da se Srbija de facto izvuče iz reda antifašističkih zemalja. Neki poznati intelektualci, među kojima ima i saradnika lista Politika, nastoje da metod izjednačavanja četnika i partizana dopune tobože nepristrasnom i kritičkom pozicijom i prema jednima i prema drugima. Pa tako reklamiraju „realizam“ Milana Nedića, prema kojem su, navodno, i četnici i partizani bili u „opasnoj zabludi i u službi tuđih interesa“. Drugim rečima, Nedić se kao notorni sluga okupatora, sugestivno predstavlja kao nezavisni političar, koji bi mogao biti uzor i za današnje prilike u Srbiji.

Proslava 65. godišnjice oslobođenja Beograda i Srbije, prva takve vrste od konstituisanja njene postjugoslovenske nezavisnosti, možda je predznak stvaranja društvene atmosfere u pravcu jačanja demokratije, a na štetu nacionalizma. Ne može se ono malo četničkog antifašizma iz rane jeseni 1941. godine proglašavati dominantnim oslobodilačkim pokretom, niti može rehabilitacija Draže Mihailovića biti legitimacija za ulazak Srbije u EU i u poboljšanje međudržavnih odnosa sa susedima. Jedino istorijska svest očišćena od mitova, može da bude zdrava demokratska osnova nacionalnog i evropskog identiteta srpskog naroda. Falsifikovana istorija ne može da bude temelj za evropsku i demokratsku budućnost Srbije.

Autor je potpredsednik Saveza antifašista Srbije