Evo još jednog 27. marta koji dočekujemo u kolektivnoj konfuziji koja se može sažeti u jednostavno pitanje: da li je istorijski događaj iz 1941. bio uvod u nacionalnu katastrofu posle kojeg su usledile četiri krvave godine i još pola veka socijalističkog eksperimenta ili svetla tačka koja je svrstala naše pretke na stranu pravednika i pobednika.
Nagoveštaji rehabilitacija onih koji su se našli na suprotnoj strani (Dragoljub Mihailović, Milan Nedić, knez Pavle…) uz istovremeno nipodaštavanje pripadnika NOP-a, tu konfuziju transponuje i na sadašnjost u kojoj se tako teško orijentišemo.
Možda bi bilo najpoštenije sagledati činjenice iz prošlosti bez suviška strasti, očišćene od nanosa ideologizacije. U tom smislu, sasvim je očigledno da je pre 72 godine na ulice Beograda izašao narod zadojen, ne antifašističkom svešću, već pre svega antigermanskim raspoloženjem, pošto je sećanje na zločine nemačkih i austrougarskih vojski tokom Prvog svetskog rata bilo sveže i jako. Treba dodati i to da je čak i KPJ u tom trenutku bila u najmanju ruku zbunjena jer su, podsetimo, 27. marta 1941. SSSR-a i Treći rajh bili u prijateljskom paktu.
S druge strane, puč kojim je svrgnuta pragmatično pronemački nastrojena vlada i namesnik knez Pavle, a na presto doveden maloletni kralj Petar, iako je bio uvod u raspad stare Jugoslavije, omogućio je njeno obnavljane četiri godine kasnije u sasvim novom međunarodnom ambijentu i sa drugačijim političkim uređenjem. Druga Jugoslavija je izrasla zbog specifičnih geopolitičkih prilika u jednu od najrelevantnijih država na svetu. I u tom svetlu treba gledati 27. mart 1941, koji je kamen temeljac te poštovane Jugoslavije, čije nasleđe, kako koja, i danas baštine njene naslednice.
Zbunjenost u Srbiji proizilazi iz činjenice da su se tokom Drugog svetskog rata ovde borile snage za oslobođenje od nacističke Nemačke protiv kolaboracionista, ali istovremeno i pristalice dva različita društvena uređenja, što je, defakto, sukob učinilo i građanskim ratom. Iako se pravo na politički stav može priznati Dragoljubu Mihailoviću i njegovom pokretu (posleratna restauracija monarhije), čak i Milanu Nediću (kolaboracionizam kao model preživljavanja i uklapanja u nešto što se u ono vreme nakaradno zvalo „Nova Evropa“), ipak je pobednička strana, a to je Narodnooslobodilački pokret, odbacivanjem nacionalnog ekskluzivizma i zagovaranjem socijalno pravednijeg poretka legitiman baštinik dvadesetsedmomartovskog puča.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
