Foto: Privatna arhivaUžička republika je prihvatljiva kao turistički brend, ali ne i njena suština kao deo našeg istorijskog nasleđa i antifašističkih vrednosti. Kada politika i ideologija tumače istoriju, činjenice stradaju i preoblikuju se u drugačiju „istinu“.
Otuda paradoks – crvenilo od stida od petokrake i njeno licemerno komercijalno korišćenje.
O Užičkoj republici, jedinoj slobodnoj teritoriji u porobljenoj Evropi, koju su formirali partizani 24. septembra, a čiji kraj je usledio 29. novembra 1941. godine, nakon Bitke na Kadinjači, u kojoj je od nadmoćnije nemačke vojske stradao gotovo ceo Radnički bataljon, kako bi Vrhovnom štabu na čelu sa Josipom Brozom Titom omogućio povlačenje iz Užica ka Sandžaku, mnogo toga je napisano i izrečeno.
Nakon Drugog svetskog rata decenijama se slavila, ekskurzije su pohodile Kadinjaču, recitovala se poema Slava Vukosavljevića i, uz komunističku ikonografiju, polagalo se cveće na piramidi na čijem vrhu je petokraka. Od 1979. godine, kada je izgrađeno novo spomen-obeležje, do devedesetih godina prošlog veka to stratište je posetilo oko dva i po miliona ljudi. Danas ga pohode i stranci, odajući pijetet herojima Kadinjače.
Ratovi koji su usledili u bivšoj Jugoslaviji, i nacionalizmi koji su im prethodili, uništavali su sve što je imalo komunistički predznak. Paradoks je u tome što su to osmislili i izveli nekadašnji komunisti, preobučeni u socijaliste, a pripomogli im nacionalisti i monarhisti iz tadašnje vlasti Srbije. Užice je izgubilo iz naziva Titovo, spomenik Titu je 1991. godine uklonjen sa Trga partizana, a Užička republika, čije godišnjice se već odavno obeležavaju uz kandilo i krst, postala je sinonim za komunističku diktaturu.
Umesto kritičkog sagledavanje tog perioda, u kontekstu tadašnjeg istorijskog trenutka, i dalje se neguju krajnosti – omalovažava se naleđe partizanske republike, koja svakako nije bila najdemokratičnija, a pravda se kolaboracionizam. Da paradoks bude veći, Užička republika je, uz podršku države, poželjna kao lukrativni turistički simbol, kao partizanska petokraka i natpis na majici, cegeru, užičkom pasošu i dugim suvenirima, ali ne i kao nasleđe jednog vremena, sa svim njegovim dobrim i lošim stranama. Licemerno, nema šta.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
