Dve decenije nakon Dejtona

P { text-indent: 2.5cm; margin-bottom: 0.21cm; direction: ltr; color: rgb(0, 0, 0); line-height: 150%; widows: 2; orphans: 2; }P.western { font-family: „YHelvetica“; font-size: 12pt; }P.cjk { font-family: „Times New Roman“,serif; font-size: 12pt; }P.ctl { font-family: „Times New Roman“,serif; font-size: 10pt; }

Dvadeset godina nakon rata mi još živimo sukob etno-nacionalnog i građanskog identiteta. Građanima RS koji sebe percipiraju kao Srbi, u čije ime je beogradska elita devedesetih provodila rat i istrebljenja komšija i sunarodnika druge vjere i identiteta, rat se još uvijek prikazuje kao „oslobodilačko-odbrambeni“ konflikt. NJihovo učešće u ratu se predstavlja kao junački čin borbe protiv „vjekovnih srpskih neprijatelja“, kao samo još jedna epizoda u identitarnoj emancipaciji tzv. srpske nacije. Epizoda koja se zajedno sa temama „Jasenovca“, „ratova protiv Turaka“ ili „nacionalno ujedinjujućeg svetosavlja“, ugrađuje u vještački pop-mitološki konstrukt koji sve pravoslavne Bosance i Hercegovce automatski pretvara u pripadnike „stare srpske nacije“ ili „pansrpstva“.

Slične identitarne pop-mitologije na gotovo isti način se prodaju i bosansko-hercegovačkim katolicima, automatski stvarajući od njih pripadnike „stare hrvatske nacije“, a od Bosne „staru hrvatsku zemlju“. Kao teme se koriste „Blajburg“, „zločini komunista nad pripadnicima domobranskih i ustaških jedinica“, „kroatiziranje“ bosanskog srednjovjekovlja i druge. Istovremeno, političke strukture u Sarajevu provode intenzivnu viktimizaciju građana FBiH, trudeći se da političkom mitologizacijom Srebrenice stvore još jedan elemenat u izgradnji konstrukta „bošnjačke nacije“, koja bi obuhvatila samo građane muslimanske vjeroispovjesti, a ne i sve građane BiH, kao što je to predviđao Kajalev građansko-kolonijalni model „bošnjaštva“ s početka 20. vijeka, ili kako je elita Srbije percipirala sve stanovnika Bosne sredinom 19. vijeka.

Bosna i Hercegovina, 20 godina nakon rata, upravo živi ovaj identitarni čvor koji je Dejton učvrstio, legitimizirao i zagarantovao kroz nacionalne podjele i partije, entitetsko glasanje, nacionalističku zloupotrebu vjere i vjerskih identiteta, etno-vjersko izolovanje pojedinih regija (entiteta, kantona, opština), etno-centrizam većine nad manjinom i kroz nacionalno podjeljeno školstvo, istoriju i kulturu. Dejton možda jeste donio prekid pucanja, bombardovanja i ubijanja, ali nije donio pravedan i građanski mir, solidarnost, rekonstrukciju bosansko-hercegovačkog društva, niti je obuzdao mržnju i rat sjećanja. Umjesto kapitulacije etno-fašističkih ideja krvi i tla, etno-nacionalne homogenizacije, jednonacionalnih političkih partija i tvorevina, umjesto denacifikacije i katarze, Dejton je omogućio da RS, politička tvorevina nastala na genocidu, nastavi svoj pravno-politički život sve do danas. Posmatrajući sve strane kao gubitnike, Dejton je relativizirao ulogu zvaničnog Beograda i Miloševićevskog režima u ratu, prikrio je karakter rata kao agresorskog i genocidnog, te tako u politički život BiH automatski ugradio „zaborav na agresiju i genocid nad nesrbima“. Maliciozni zaborav i ciničnu relativizaciju kao osnov zajedničkog života u Bosni i Hercegovini. Da li mi možemo na tome graditi zajedničku budućnost svih građana i Bosnu i Hercegovinu kao državu i političko društvo?

Zato i punih dvadeset godina nakon genocida u Srebrenici i cijeloj Bosni i Hercegovini, njeni građani žive u stanju amnezije i zamrznutog konflikta koji čeka da se otkravi. Dejton i godine nakon njega, nažalost nisu donijele katarzu bosanskim Srbima, niti beogradsko priznanje političke odgovornosti za agresiju i genocid.

Nisu donijele političku pravdu građanima koji su dehumanizirani i postali žrtve samo zato što su bili percipirani kao muslimani, katolici, Hrvati, ateisti ili prosto kao građani iz vjerski i etnografski mješanih brakova i porodica. Nisu donijele pomirenje, već nove pop-nacionalističke ideologizacije, podjele i sukobe. Ako ništa drugo, onda ove tvrdnje zorno podkrijepljuju napeti politički događaji koji su ove godine pratili ili će pratiti okrugle godišnjice tragedija koje su zadesile ljude u BiH i Hrvatskoj. Svjedoci smo diplomatske ofanzive Srbije i RS u zaustavljanju UN-ove rezolucije o genocidu u Srebrenici. Amnezivnog negiranja genocida i činjenice da je srpska elita u Bosni i Hercegovini vodila rat sa ciljem stvaranja RS i potpunog istrebljenja nesrpskog stanovništva iz Banjaluke, Bosanske Krajine, Posavine, Semberije, Podrinja, Romanije i Hercegovine. Dok se žrtve ponovno ponižavaju i povređuju, srpski političari u Srbiji i RS slave ruska veta i podršku tzv. srpskim interesima kao pobjedu. Pitam se čiju pobjedu, i nad kime?

Ja živim u onom djelu Bosne i Hercegovine, u Banjoj Luci u kojoj gotovo cijela elita i većina građana i medija negiraju genocid i ignorišu sve činjenice, pogotovo one iz Haškog tribunala. Dokaze koji argumentuju da je istrebljenje i genocid bio cilj a ne posljedica rata i da je kao takav organizovan i proveden u cilju nacionalne homogenizacije Srba i stvaranja etnički čistog teritorija u Bosni i Hercegovini, na kojem bi živjeli i vlast obnašali samo i isključivo elita i građani koji sebe percipiraju kao Srbi. Ignoriše se činjenica da je samo za par sedmica oko 8000 civila i zarobljenih vojnika u i oko Srebrenici pobijeno kako bi Podrinje bilo etnički čisto i „srpsko“.

Ignoriše se da su između 1992. i 1995. provedena masovna istrebljenja više od 33000 i progon više od pola miliona civila na teritoriji ratne RS (72 odsto BiH) i današnje RS (49 odsto BiH), samo zato što su bili percepirani kao muslimani ili katolici, i stoga dehumanizirani kao neprijatelji. Kampanja terora, progona i istrebljenja su sistematski podstrekavane, propagirane, planirane, organizovane i provedene od strane političkog, obavještajnog i vojnog establišmenta bosanskih Srba i Beograda. Istih onih političara koji su i onda i danas bili dio establišmenta i koji još podržavaju postojanje RS i druge posljedice genocida.

(Nastavak u sutrašnjem broju)

*Autor je kulturolog, istraživač genocida i kulturocida iz Banjaluke