Glumac koji je pisao za glumce

Bata Rade je bio prvi glumac koji je sa diplomom FDU došao u beogradsko Malo pozorište i nije ga napuštao do kraja karijere. Kao dramski glumac, dugo je igrao pored lutaka, ali i za njih same, kao npr. nezaboravni Žan, putujući lutkar u Ginjolovim nevoljama.

Pored više zapaženih uloga u pozorištu i sporadičnih pojavljivanja na radiju, filmu i televiziji, kao glumac i „pozajmljivač“ glasa junacima animiranih fimova, Pavelkić će ostati u sećanju pre svega kao dramski autor čije su drame bile rado izvođene u profesionalnim i amaterskim pozorištima (najviše: Klovnovi i Sunčeve pege). Svojevremeno je, prema podacima Sterijinog pozorja, bio više godina jedan od najizvođenijih jugoslovenskih pisaca, uz Fadila Hadžića.

Dečje komade je pisao za potrebe svog pozorišta, još više za svoje kolege glumce: Čudnu bajku (1973), Veseli voz i Partizanska razbibriga (obe, 1975), dok su njegovi komadi Crvenkapa i zbunjeni vuk (B. Petrović, 1977) i Cvrčak i mravi (1981) sa uspehom igrani i u drugim pozorišnim kućama iz Srbije i inostranstva (preveden je na šest jezika i igran na više kontinenata).

Rade Pavelkić je unapredio dramaturgiju, koja je pre njega bila aktuelna u srpskom lutkarskom pozorištu. Pomerio je praksu stvaranja predstava na osnovu „predložaka“ za lutka – igre u dečje dramske komade koji se izvode sa lutkama. Inspiraciju je našao u fundusu poznatih bajki i basana, menjajući okolnosti i prilagođavajući ih deci, savremenim konzumentima.

U Crvenkapi i zbunjenjenom vuku devojčica Vesna koja živi u soliteru i sreće vuka odbeglog iz beogradskog zoo-vrta napisana je za „žive glumce“, dok su drugi likovi pisani za lutke i glumce animatore. Humorom obojen komad vrlo odgovara prirodi Radeta Pavelkića, koji nas je sve zasmejavao svojim šalama u pozorišnom bifeu ili na brojnim turnejama.

Pavelkić je Lafontenovu basnu Cvrčak i mrav transponovao u dramski komad Cvrčak i mravi i stavio se na stranu Cvrčka, obradivši konflikt umetnika i onih koji umetničku delatnost smatraju manje vrednom.

Upotrebio je obrazac epizode, klasičnu formu lutkarske dramaturgije. Konflikte je razradio ubacivši epizode Pčele, Mravka rokera, dok je sa Vodenim cvetom i lepom Bubamarom razvio ljubavni zaplet.

Tu je još i Gavran koji se zabludom, kao dramaturškim opravdanjem, našao u basni koja nije njegova. Nije nimalo slučajno što je upravo on igrao ulogu gavrana. Osnov sukob bazirao je na neskladu apolonskog i dionisijevskog sveta, sveta rada i nerada, onih koji ljubav napadaju i onih koji je brane.

Autor nudi drugačije naravoučenije od svojih velikih prethodnika Lafontena i Dositeja, jer cvrčak svojom pesmom pogubnu zimu pretvara u proleće, čime deci približava ideju da lepo kao estetska i moralna kategorija mora uticati na svet, kako bi se on promenio i postao boljim.

Da, bata Rade, nije se ništa promenilo u svetu umetnosti, naprotiv, sada je umetnicima mnogo gore nego kada si pisao Cvrčka i zalagao se za plemenitiji odnos prema njima. Siguran sam da ćeš sa svojim drugarima i dalje brinuti o našim zemaljskim potrebama.