I dalje je aktuelna poruka: „Dosta! Za život sada!“

Srbija je 1991. godine imala 7,5 miliona stanovnika, a 2021. godine ispod sedam miliona, Hrvatska je sa 4,7 miliona stanovnika 1991. godine pala na ispod četiri miliona 2021. godine. Bosna i Hercegovina je prema procenama izgubila preko milion stanovnika od 1991. godine kada je imala 4,3 miliona, a danas ima oko 3,2 miliona stanovnika. Kosovo je prema procenama 1991. godine imalo skoro dva miliona stanovnika, a 2020. godine 1,8 miliona.

Ukupan gubitak stanovništva na prostoru koji čine navedene zemlje može se proceniti na ne manje od 2,5 miliona u periodu od trideset godina, odnosno preko 13%.

Statističke projekcije za narednih trideset godina pokazuju da će navedene teritorije biti opterećene daljim padom broja stanovnika i sve starijim stanovništvom, što u krajnjoj konsekvenci predstavlja egzistencijalnu pretnju po gore navedena društva.

Analize ovakvih demografskih kretanja ne mogu se svesti isključivo na ekonomske faktore zanemarujući značaj straha od ponavljanja trauma iz prošlosti, koji uskraćuje poverenje u sigurniju budućnost, kao faktora koji utiče na smanjenje stanovništva. Poređenja radi Nemačka je 1939. godine imala oko 70 miliona stanovnika, bez okupiranih teritorija, 1950. godine oko 55 miliona, sa nemačkim izbeglicama iz drugih država oko 68 miliona, a već 1970. godine 78 miliona stanovnika.

Ekonomski razvoj i podrška međunarodne zajednice, od bilateralne pomoći do strukturnih fondova EU, nisu imali takav efekat na prostoru bivše Jugoslavije, kao što je imao Maršalov plan u rekonstrukciji Nemačke i Evrope. Parafrazirajući Džordža Maršala, ključno je bilo povratiti poverenje stanovništva u budućnost njihovih zemalja i Evrope.

Međutim, ekonomskoj podršci prethodila je rekonstrukcija identiteta društava u Evropi nakon II svetskog rata, prvenstveno nemačkog i italijanskog.

Ova rekonstrukcija značila je afirmaciju ljudskog dostojanstva i odricanje od militarizma kao neotuđivog dela nacionalizma u njegovoj emanaciji nacionalsocijalizmu i fašizmu, a u skladu sa najvišim vrednostima utvrđenih Poveljom Ujedinjenih nacija i Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima i slobodama.

Tako su u ustave Italije i Nemačke unete odredbe o jednakosti ljudskih bića u dostojanstvu, odricanju od rata i zabrane nacionalističkih partija. U Nemačkoj je dve godine pre primene Maršalovog plana donet zakon o oslobađanju nemačkog naroda od nacionalsocijalizma i militarizma.

Promena nacionalističkog identiteta koji su nacisti i fašisti nametnuli nemačkom i italijanskom narodu, te oslobađanje od nacionalizma bili su preduslovi sigurnosti i poverenja u mirnu budućnost kao osnove ekonomskog razvoja, te demografskog oporavka ovih društava.

Stvaranje zajedničkog okvira sigurnosti na prostoru bivše Jugoslavije u kom će njihovi stanovnici i buduća pokolenja biti oslobođeni od trauma iz devedesetih godina prošlog veka zahteva iznad svega oslobađanje od nacionalizma i punu normalizaciju odnosa između država na prostoru Zapadnog Balkana.

Decenijama etnički preduzetnici koriste nacionalizam pokušavajući da drže građanke i građane kao taoce, održavajući nacionalna opsadna stanja radi sopstvenih interesa i ličnog bogaćenja. Strah koji nacionalisti šire od različitosti i drugoga uništava poverenje i izopštava ljude prema njihovoj nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, kao i prema drugim ličnim svojstvima.

U slučaju Srbije, srpski nacionalisti podrivaju sam temelj našeg društva, oskraćujući sigurnost i slobodu od straha. Puni stvaralački potencijal pripadnica i pripadnika srpskog i drugih naroda Zapadnog Balkana ne može se ostvariti u okovima i lancima nacionalističke paranoje. Nacionalisti perverzno izvrću i koriste slabosti ljudske prirode, kamuflirajući svoje lične patološke opsesije i interese u pretnje po opstanak srpskog društva i srpskog naroda.

Odbijajući da omoguće stvaranje funkcionalnih društava, etnički preduzetnici kojima je „nacionalni interes“ izgovor za organizovani kriminal, korupciju i lično bogaćenje, drže građanke i građane regiona u stanju stalne neizvesnosti i zamrznutih konflikata.

Kako bi sprečili nametanje nacionalističkog začaranog kruga mržnje i straha neophodno je osloboditi se preostalih posledica trauma iz prošlosti koje opterećuju međudržavne odnose rešavanjem pitanja granica i međusobnog priznanja, nestalih lica i kažnjavanjem ratnih zločinaca, kao preduslova daljih integracija u šire ekonomsko i bezbednosno okruženje.

Ljudsko dostojanstvo se mora dodatno afirmisati u regionu kao neotuđivo svojstvo svake građanke i građanina sprečavanjem i kažnjavanjem govora mržnje na nacionalnim frekvencijama i društvenim mrežama, te strogom i konzistentnom kaznenom politikom za krivična dela protiv čovečnosti.

Odbacivanje nacionalističkih, ratnohuškačkih i militarističkih izmišljenih zaveta prošlosti predstavlja uslov srećnije budućnosti i demografskog oporavka Srbije i regiona. Danas kao i pre trideset godina i dalje je aktuelna poruka studenata 1992. godine: „Dosta! Za život sada!“.

Autor je advokat, jedan od lidera Studentskog protesta 92.