Intelektualci i politika od Miloševića do Vučića

Ovi sadašnji nekima izgledaju teže i gore, ali najverovatnije zbog toga što su još tu, što ih i dalje živimo i preživljavamo, i što nas i dalje tako jako pritiskaju i frustriraju. Ipak, ratovi, hiperinflacija, opšta nemaština i nestašica osnovnih sredstava za život, pre svega hrane i energenata, kao i mnogo toga što uz nabrojano ide, čine da tas preteže na stranu devedesetih.

Ponešto je u njima ipak bilo bolje. I pored teškoća skoro kosmičkog nivoa, kao da je tada kod građana postojao optimizam koji je bio na znatno višem nivou od ovog današnjeg. Po mnogima, danas skoro da ga i nema. U Miloševićevo vreme optimizam je stvarao društveni i politički aktivizam mislećih ljudi.

Brojni članovi Srpske akademije nauke i umetnosti, profesori univerziteta u Beogradu, Novom Sadu, Kragujevcu, Nišu, istraživači kako društveno-humanističkih, tako i prirodno-tehničkih nauka, pisci, slikari, glumci, novinari, su svojim stalnim prisustvom u javnom životu i kritikom politike Slobodana Miloševića stvarali i održavali nadu u promene i povratak Srbije na kolosek jednog normalnog civilnog i građanskog društva.

Danas je stanje znatno drugačije. Mali broj članova SANU, univerzitetskih profesora, naučnika, i drugih intelektualaca se oglašava sa oštrom kritikom prema onome što Srbiju danas svrstava u visoko rangirane svetske autokratsko-diktatorske režime.

Ekstremno visok intezitet političke i svake druge krize u Srbiji, s jedne strane, i nizak intenzitet delovanja srpskih intelektualaca, s druge strane, čini društveno-političko stanje u Srbiji svojevrsnim fenomenom koji je vrlo teško objasniti. Istoričari neka kažu da li je perioda sa ovakvim fenomenom bilo u vekovima iza nas.

Veliki broj faktora utiče na dužinu trajanja autokratije i diktature u državnim zajednicama. Mnogi će reći da u tradicionalno konzervativnim i ekonomski  nerazvijenim sistemima, kakav je naš, nju najviše determiniše uticaj razvijenih država.

Možda je i dominantno mišljenje da početak i kraj autokratije u Srbiji određuju vodeće zemlje i sa istočne i sa zapadne hemisfere. Međutim, sigurno je da bi veće učešće srpske elite u društveno političkom životu Srbije mogle značajno da doprinesu da se period beznađa skrati. Ali, ono izostaje, i mi duboko zalazimo u već drugu deceniju politike koja gotovo da je nepoznata političkoj teoriji. Kao nova, verovatno će tek ući u udžbenike.

Najinteresantnije i najvažnije pitanje je: zašto je sve to tako, odnosno  zašto srpski intelektualci zatvaraju oči pred svojevrsnim društveno-političkim ludilom koje se dešava pred njihovim očima? Kako samo otužno zvuči krilatica koja dolazi iz naših vodećih akademskih institucija „mi se ne bavimo dnevnom politikom“.

Devedesetih godina je bila sveopšta kriza. Ona je s materijalne strane pogađala sve građane Srbije. Postojali su kao izuzeci samo oni koji su bili politički bliski porodici Milošević i vladajućoj stranci. Vučićevo vreme se po tome ipak razlikuje. Srpski intelektualci po ovom pitanju ne dele sudbinu naroda.

To jeste po mnogima prirodno. Međutim, da li je prirodno da to bude razlog društveno-političkog pasivizma? Posebno u vremenima kada su državne institucije u fazi raspadanja, a narod sve više u rasejanju. Ne želimo da verujemo u to, jer bi to vrlo ozbiljno otvorilo pitanje njihovog intelektualnog kredibiliteta.

Autor je profesor na Hemijskom fakultetu i narodni poslanik Demokratske stranke 

Stavovi autora u rubrici Dijalog ne odražavaju nužno uređivačku politiku Danasa.