O Dragiši Cvetkoviću, o vladi Cvetković-Maček, o Trojnom paktu, martovskom puču, pisalo se i pisalo više od pet decenija prošlog vijeka i, avaj! Nastavi se, ovih dana, pisanje i pričanje o Dragiši kao da njegovim imenom i djelom niko do danas hartije nije mrčio. Živim dugo, zaražen političkim virusom, pamtim Dragišu Cvetkovića, njegove govore, anegdote o njemu, kritičke članke o njegovoj politici i ličnosti, naučne radove uglednih istoričara o vladi Cvetković-Maček, enciklopedijske članke Enciklopedija Jugoslavije, na primjer itd., biografske podatke u raznim radovima u kojima se Cvetković pominje.
Ni u jednoj štampanoj stvari koja se bavila predsjednikom vlade Kraljevine Jugoslavije Dragišom Cvetkovićem, nisam našao ono što je objelodanio svojom odlukom Okružni sud u Nišu: da je Državna komisija Demokratske Federativne Jugoslavije za utvrđivanje ratnih zločina okupatora, 15. septembra 1945. proglasila Cvetkovića za ratnog zločinca. Cincar-Marković, ministar spoljnih poslova u Cvetkovićevoj vladi, proglašen je za ratnog zločinca i osuđen na smrt 1946, ali ne zbog pristupnice Trojnom paktu već zbog revnosne saradnje sa predsjednikom kvislinške vlade Milanom Nedićem.
Komisiju čiju, navodnu, odluku Okružni sud u Nišu poništava formirao je AVNOJ odazivajući se pozivu Komisije Ujedinjenih nacija, koja je osnovana u Londonu 20. oktobra 1943, da sve članice antihitlerovske koalicije obrazuju svoje nacionalne komisije, 30. novembra 1943. u Jajcu ne „ad hok“, radi Cvetkovića, kako reče g. Čotrić u studiju B-92 i ona se zvala „Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača“, a ne kakvo joj ime dade Okružni sud.
Idući tragom istorijskih činjenica Okružni sud u Nišu oslobađa Dragišu Cvetkovića zvanja ratnog zločinca s osloncem, reklo bi se, na obimnu građu Istražne komisije M. Aćimovića i M. Nedića koja je još u maju počela saslušavati pučiste i saučesnike koji 27. marta 1941. oboriše Cvetkovićevu vladu koja na tren tisnu Jugoslaviju u kola Osovine. General Nedić, primajući dužnost predsjednika vlade, obećao je Nijemcima: da će pored obračuna sa komunistima, Jevrejima i masonima procesuirati pučiste i saradnike njihove. S dosta zakašnjenja sud finišira rad Aćimovićeve i Nedićeve Istražne komisije. Vjerujem da oni to čine iz neznanja „Oprosti im, Bože, jer…“ Neki su ovih dana stavili Cvetkovića u stroj istaknutih Ravnogoraca. Dočepajte se Dnevničkih bilježaka profesora dr Mihaila Konstatinovića i tamo ćete naći ispovijedno Cvetkovićevo pismo i njegovo mišljenje o ravnogorskim čizmašima.
Iako je oboren s vlasti, Nijemci Cvetkovića ne gube iz vidnog polja niti on njih. Prije no što će se oglasiti kapitulacija Kraljevine, savjetnik njemačkog poslanstva u Beogradu, Fajne, izvještava 17. aprila 1941. Ribentropa da se Cvetković želi ponovo vratiti na vlast. Iz okupiranog Niša nacisti šalju u Berlin depešu: „Cvetković se nalazi u svojoj vili u najboljem zdravlju i van svake opasnosti. On je spreman da dođe u Njemačku, ali ne da bi tamo boravio, već da bi mogao voditi razgovore sa ministrom spoljnih poslova Rajha. Cvetković moli za dozvolu da putuje u Beograd, kako bi tamo zajedno sa dvojicom regenata i čuvara krune, Stankovićem i Perovićem, obrazovao vladu, koja je u tom sastavu ustavna.
Cvetković naglašava da se njegovo mišljenje o Njemačkoj i njemačkoj vladi ni u jednom momentu nije promijenilo, već da on svim silama želi da se ispuni zajednički program“.
Kažu da Cvetković nije imao izbora, da je morao slušati Krunski savjet i potpisati pristupnicu Trojnom paktu. Nije morao biti čovjek iz futrole. Ministri Cvetkovićeve vlade Konstatinović, Čubrilović i Bogosavljević nisu se složili sa odlukom Krunskog savjeta i istupili su iz vlade Cvetković-Maček.
Radomir Vujošević, Beograd
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
