Foto: SHutterstock / MikeDottaI u ratu i u miru marginalizovane grupe najviše pate. U sveopštim krizama poslednjih godina, od kojih je pandemija jedna, a tu su i ekonomska i politička kriza, životi i bezbednost žena su konstantno bili skrajnuti sa dnevnog reda onih koji imaju realnu moć da izvrše promene, a zapravo država je često i sama bila izvor opresije.
Primetno je u poslednjih nekoliko decenija, posebno na regionalnim prostorima, da se pitanja ženskih prava i bezbednosti sklanjaju u stranu, pod pritiskom ‘važnijih, političkih pitanja’.
Takozvana politička kriza nastavlja da produbljuje krizu uslova u kojima žene žive. Međutim, tokom ovog vremena, feministički pokreti su imali ključnu ulogu u odupiranju različitim oblicima ugnjetavanja.
Na Kosovu, poslednje godine su bile obeležene porastom i jačanjem radikalnih feminističkih kolektiva, više nego ikad. Devedesetih godina delovanje ženskog pokreta je bilo obeleženo pitanjem nacionalnog oslobođenja, ali nakon proglašenja nezavisnosti 2008. godine, pitanja ženskih prava su na neki način oslobođena tereta nacionalne borbe.
Javnu sferu i javni prostor okupirale su feministkinje, osuđujući različite vrste nasilja nad ženama. Samo u poslednja tri meseca, žene su demonstrirale protiv nasilja, silovanja i ubistava žena.
Brojni nezavisni feministički kolektivi su organizovali demonstracije u Prištini i drugim gradovima širom Kosova, koji su bili radikalniji, u smislu da nisu bili u pitanju samo mirni marševi, već su korišćeni i drugi oblici intervencija u javnom prostoru.
Brojni su slučajevi protesta prethodnih godina na kojima su feministkinje javno osuđivale i kritikovale državne institucije, kao i sudove i tužilaštva zbog propusta da se žrtve zaštite, ali i zbog sramno niskih kazni na koje su počinioci bili osuđivani, ako je do presuda uopšte i dolazilo.
Ovo je važno istaći, jer su u brojnim slučajevima različite instance uspevale da ‘isprave’ ove kazne, i hitne mere zaštite su bivale preduzete.
Feminističke umetnice koriste svoju umetnost da se suprotstave hegemonističkom maskulinitetu i heteronormativnom ugnjetavanju čineći svoj rad vidljivim kroz ulične performanse, vizuelne umetnosti, murale i tome slično. Feministička poezija je glasnija nego ikad.
U akademskim krugovima, feministističke naučnice i istraživačice su osnovale Program rodnih studija i istraživanja na Univerzitetu u Prištini. Organizuju, između ostalog, i godišnje letnje škole za studente sa Kosova i šire.
Objavljuju i distribuiraju feminističke magazine. U svojim počecima, feministička scena je bila centralizovana i prisutna u Prištini, međutim to više nije slučaj. Grupe mladih žena organizuju svoje aktivnosti i u manjim gradovima na Kosovu.
Izražavaju se kroz razne vidove protesta, koriste javni prostor da se suprotstave patrijarhatu, crtajući grafite.
Kako delovanje unutar pojedinih država više nije dovoljno, idealno bi bilo da se feministkinje širom regiona umreže, i zajedno stvaraju više solidarnosti, jer je borba zajednička i neprestana.
Autorka je antropološkinja i feministička aktivistkinja, istraživačica i predavačica na Odeljenju za jugostočnu evropsku istoriju i antropologiju na Univerzitetu u Gracu
Stavovi autora u rubrici Dijalog ne odražavaju nužno uređivačku politiku Danasa.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
