Kolaboracija i rehabilitacija

Zadatak je dat istoričarima koji su određeni za predsednike državnih komisija, istovremeno i svedoke o „antifašističkoj“ ulozi četničkog vođe. Tvrde da Mihailović nikada nije sarađivao sa okupatorima, da su to možda radili neki drugi četnici kojima on nije bio komandant, da je pitanje rehabilitacije ratnog zločinca Mihailovića unutrašnja stvar Srbije.

Četnički pokret ipak je delovao kao jedinstvena celina. Svoditi ga samo na Srbiju pogrešna je i neodrživa teza. Tako se, u stvari, odriču od dela četnika. Deo građana van Srbije, u Jugoslaviji, bio je u redovima četnika, drugi deo je trpeo njihovu torturu po verskoj ili nacionalnoj osnovi. Susedi Srbije upozoravaju da je i sama pomisao na rehabilitaciju nedobronamerna ideja, jer u tome vide oživljavanje četničkog velikosrpskog programa. Treba oslušnuti i stav Turske. Ona je 1943. stala u odbranu muslimana od četničkih zverstava. Tražila je od britanske i jugoslovenske vlade sa Slobodanom Jovanovićem na čelu, da utiču na Mihailovića kako bi obuzdao zločine. Rehabilitacija bi bila jasan izraz srpskog prkosa. Kakve bi bile posledice? Evropski demokratizam se temelji na antifašističkim vrednostima. Srbija bi činom rehabilitacije ratnog zločinca, fašističkog saradnika, umanjila veličinu i značaj svog antifašizma.

U zborniku dokumenata „Saradnja četnika Draže Mihailovića sa okupatorima i ustašama 1941-1945“ nalaze se podaci o saradnji Mihailovića sa nacifašistima u Srbiji i van nje. Tu su pisma o ponudi Mihailovića za saradnju sa Nemcima u jesen 1941, kao i sastanak sa njima u selu Divci (str. 221-232), zahtev Mihailovića feldmaršalu Vajksu za čvršću vezu sa Nemcima u Srbiji krajem 1943. (242), pisani sporazumi, prema dogovoru Mihailović – Vajks i Nojbaher, o saradnji četnika sa Nemcima u Srbiji (243-252), o 10.000 četnika pod komandom nemačkog majora Vajela u borbi protiv partizana, zajedno sa Nemcima, u centralnoj Srbiji sredinom 1944. (261), o ulozi Mihailovića u isporuci hiljada tona žita i plemenitih metala iz Srbije u Rajh (262), o povlačenju oko 20.000 četnika iz Srbije zajedno sa Nemcima u Bosnu i borbenim dejstvima za račun Nemaca (275)…

Slobodan Jovanović je bio dobro upućen u saradnju Mihailovića sa okupatorima i zločinima četnika. Decembra 1942. saopštio je Mihailoviću da se šire vesti kako četnici „kolju nevine Hrvate po Dalmaciji da bi načinili mesto Talijanima za sutra“(195). Takođe, se zna za sastanak Mihailovića sa italijanskim fašističkim generalom Peride Negriem 1942 (199). Nakon čega je usledio pokolj hrvatskih civila na širem prostoru Biokova.

Britanci su, uprkos činjenici što Mihailović sarađuje sa okupatorima i sprovodi svoj velikosrpski program za etnički čistu veliku Srbiju, podržavali ga sve do poraza četnika na Neretvi u proleće 1943. Tada su konstatovali da „Mihailović ne predstavlja nikakvu vrednost kao borbena snaga zapadno od Kopaonika“. Stavili su ga na probu tako što su, nakon Teheranske konferencije, tržili da sruši samo dva mosta u Srbiji i tako zadrži status saveznika, što je on odbio (210) To je bio kraj britanske bezrezervne podrške Mihailoviću i gledanje kroz prste četničko-nemačkoj saradnji u Srbiji.

Odlikovanje koje su Amerikanci dodelili Mihailoviću 1948. ne oslikava njegovu ratnu ulogu. Administracija SAD je 5. maja 1943. konstatovala da su Italijani stvorili „antigerilsku akciju četnika“, to jest italijanske pomoćne odrede u Sloveniji, Dalmaciji, Hercegovini i Crnoj Gori, koje naoružavaju, opremaju, plaćaju i šalju u borbu. Utvrdili su, takođe, da su tako „srpski četnici bili organizovani da sarađuju sa Italijanima i ustašama u zajedničkoj akciji protiv jugoslovenskih snaga“. Naglašeno je da „vojni talenat generala Draže Mihailovića ima najviše zasluga za odličnu organizaciju hercegovačkih fašističkih četnika“. Takođe, da su u svojoj ofanzivi Nemci i Italijani „podržani od Pavelićeve armije koju čine 15.000 četnika i 35.000 ustaša“(216-217). Reč je o četnicima sa teritorije NDH koji su imali sporazume o saradnji sa ustašama i priznavanju NDH kao suverene države i Pavelića (36-49,119,312). U zborniku su i Mihailovićeva pisma iz aprila 1945. Paveliću i Stepincu s predlogom zajedničkih napora da se zaustavi napredovanje JA(189 -191).

Četnici su se, po uputstvima Mihailovića, legalizovali kod Italijana, sa statusom koji su imali legalizovani četnici kod Nemaca u Srbiji 19-20, 60). Samo u bici na Neretvi, italijanski fašisti su angažovali 19.000 četnika protiv partizanskih snaga (287). Ima li u svemu tome i malo antifašizma, ili samo laži, neka se zamisle istoričari i političari koji „guraju“ rehabilitaciju ka svom cilju.

Autor je istoričar NOR-a iz Beograda