Nepoželjni jer su Nemci

Prof. dr Zoran Žiletić Tekst Nadežde Radović „Govoreći o drugima najviše kažemo o sebi“ (Danas, 8-9. septembra) prikaz je „omaža“ Vrščaninu Robertu Hamerštilu u bečkom Künstlerhausu, najznačajnijeg slikara današnje Austrije. Taj tekst jeste prikaz jedne čudesne izložbe, ali ne samo to. On je, indirektno, poziv da se ne odričemo ovde rođenih veličina samo zato što su nemačkog porekla. Jedino se nismo odrekli Nemice Bete Vukanović (Babette Bachmeyer, rođene 1872. u Bambergu), kao srpske snajke i zato što se angažovala kao bolničarka u Balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Da nije toga, valjda joj ništa ne bi vredelo ni učešće u osnivanju udruženja najprominentnijih srpskih slikara „Lada“ ni njen veliki talenat.
Hamerštil (Hammerstiel), rođen 1933, isteran je 1945. iz roditeljske kuće u Vršcu i oteran u logor za radno nesposobne sa 12 godina. Iz jednog takvog Titovog logora smrti za decu i starce beži u Austriju gde živi i radi i danas, uplićući u svaki treći slikarski rad motive rodnog Vršca ispod Vršačkog brega. Ali ti motivi ne ostavljaju utisak na nas ovde. Mi smo od osnovne škole podučavani u tome da se folksdojčera treba kloniti. Otuda ga takva njegova „folksdojčerska“ biografija košta već sada pomena u svetu srpskog slikarstva, a koštaće ga pogotovu mesta u istoriji našeg slikarstva.
Ne bi mu vredelo ni da se rodio početkom 20. veka i postao jedan od 12 članova „Lade“ koja je od 1904 do 1941. okupljala ukupno 12 najboljih ovdašnjih slikara. Jedan od tih eminentnih slikara iz „Lade“ i – u vreme svog početništva – polaznik Umetničke škole Bete Vukanović, Sebastijan Lajht iz Bačkog Brestovca, prvi je velikan slikarstva sa ovdašnjim korenima kome je istorija srpskog slikarstva uskratila pominjanje njegovog imena zato što je vojvođanski Nemac. Ništa mu nije vredelo ni što je bio nosilac Ordena svetog Save koji mu je dodelio kralj Petar II, a uručio knez Pavle, kao jedan od vrhunskih poznavalaca slikarstva kod nas. Lajhtovi radovi, koji su se sačuvali, vode se kao radovi njegove učiteljice Bete Vukanović.
Etničko čistunstvo naših slikarskih krugova i naših istoričara umetnosti izbaviće valjda tako srpski narod od germanizacije i od obezličenja, osvetiće srpske žrtve iz oba svetska rata, a prećutkivanjem Lajhta i Hamerstila sačuvaće mu valjda i ekskluzivnost krvne grupe. To čistunstvo vrlo dobro se uklapa u široku šezdesettrogodišnju satanizaciju Nemaca, makar bili i među nama ili čak i rođeni ovde.