Novi Beograd, mesto za obuku početnika

Preko 200.000 brigadista su, za tri godine rada, udarile temelje novog grada: označile glavne saobraćajnice, vodovodnu i kanalizacionu mrežu, elektro i telekomunikacione instalacije i dr. Omladina je izgradila Studentski grad, naselje Paviljoni sa 5.000 stanova, KBC Bežanijska kosa i Radnički univerzitet a podignuti su i betonski skeleti za „Palatu Srbija“ i Hotel „Jugoslavija“. Radna akcija koja je organizovana od 1968. do 1971. godine izgradila je deo auto-puta od Bežanijske kose do mosta Gazela i novu železničku prugu od tunela do Železničkog mosta. Izvođeni su i završni radovi oko Palate Srbija, Hotela „Jugoslavija“ i Parka prijateljstva.

Ranije su na Dan opštine građani organizovano izlazili na mesto gde je postavljeno kameno obeležje (temeljac), na kome je uklesan tekst koji podseća na početak izgradnje Novog Beograda. Polagani su venci na spomenik žrtvama logora Sajmište i kod Starog bežanijskog groblja (Ciganske rupe), gde su takođe sahranjivane žrtve rata. Skupština opštine bi održala svečanu sednicu posvećenu Danu opštine a predsednik opštine organizovao prijem za odbornike i zvanice. Organizovani su muzički koncerti i sportska takmičenja. U školama učenici bi izlagali crteže, čitali literalne radove i organizovali recitale, tematski posvećene gradu u kome odrastaju

Za nepunih pola veka Novi Beograd je po broju stanovnika postao najveća opština a poslednjih dvadesetak godina i najveći privredno – administrativni centar u Srbiji. Poslednjih godina sve je izloženiji pritiscima raznih investitora, koji ulažu u nekretnine. Postao je mesto jagme za popunjavanje svake prazne lokacije. Grade se oblakoderi, soliteri ali i udžerice. Sužavaju se trotoari i popunjavaju dvorišni prostori. Prostor za parkiranje automobila se smanjuje. Urbanistički uslovi se ne poštuju a uz Savu i u okolnim naseljima niču nelegalni objekti. Gradske vlasti se sve više bave kaznama za pogrešno parkirana vozila ili prihodima od prinudnog odnošenja vozila čiji je egzekutor „Parking servis“.

Novi Beograd deluje kao još nedovršen. Ne samo zbog žive aktivnosti novih graditelja, već i zbog nedostatka sadržaja kojim odišu gradovi željni turističkih poseta. Koliko god da, ovaj urbani gorostas, opčinjava posetioce različitostima svoje arhitekture, prostornom uređenošću, zelenilom i rekama koje ga opasavaju, retko se sreću namernici i turisti koji se u njemu šetaju ili duže zadržavaju. Novi Beograd turisti radije posmatraju u sumrak, zasenjeni raskošnim bojama sunčevog zalaska, ili noću sa Kalemegdana. Oni koji se, ipak, odluče da prođu njegovim ulicama, najčešće ga napuštaju sa osećajem izvesne praznine – neispunjeni. Kao da grad još nije dovoljno odrastao – nema dušu. U njegovu turističku ponudu nisu ugrađeni starodrevni koreni prostora na kome je izgrađen, niti obeležja koja bi podsećala na istoriju njegovog narastanja.

Novi Beograd je izgrađen na bežanijskim njivama i bostaništima a naziv sela Bežanija datira iz daleke 1512. godine. U slavu sećanja na 500 godina od pominjanja imena Bežanija, seljani su sami podigli spomenik svom, sada, urušenom selu. Oni već godinama čekaju da neka gradska komisija odredi mesto gde bi postavili spomen-ploču žrtvama Prvog svetskog rata, čiju su izradu finansirale njihove porodice. Ili da se usliše njihove molbe – da se uredi prostor i podigne spomen-obeležja gde su tokom rata istovarana tela ubijenih Jevreja i Roma. Teško je razumeti zašto Stari aerodrom (prvi civilni u ovom delu Evrope), preduzeće „Jastreb“ (za remont i održavanje aeroplana) i čuvena raskrsnica „Tošin bunar“ (koju prati divna priča o izvorištu toga naziva) nemaju odgovarajuća spomen-obeležja. Nemaju ih ni Studentski grad, naselje Paviljoni, KBC Bežaniska kosa, hotel „Jugoslavija“. Čak je i omladinsko naselje (iz 1968. godine) preko puta Studentskog grada zatrpano šutom.

Oduzimanjem nadležnosti opštinama, sedamdesetih godina prošlog veka, poremećena su pravila, odnosi pa i tokovi u razvoju Novog Beograda. Zbog umanjenih ovlašćenja Opština Novi Beograd nije uspela da ostvari sopstvenu odluku (1984. g) o izgradnji Starog sajmišta, zašta je imala podršku građana, stručne javnosti i obezbeđena sredstva za finansiranje. A bila je nadomak cilja. (Još tada računalo se da je lokacija Sajmište jedna od najskupljih u Evropi, na čemu je baziran račun isplativosti izgradnje celokupnog prostora). Bio bi to naselje – preteča „Beograda na vodi“. Na žalost Sajmište je ostalo crna rupa koju prolaznici gledaju sa čuđenjem, a turisti zaobilaze u širokom luku.

Na Novi Beograd se i sada gleda kao na urbanistički i graditeljski eksperiment – mesto za obuku početnika. Kako drugačije, nego kao dečju igru, protumačiti zamisao aktuelnih urbanista da se sa Kalemegdana, zamišljenom „gondolom“, turisti spuštaju na njegovo Ušće (moglo je i toboganom). I da se na bazi takve ideje, na Ušće pošalju radnici da testerišu zdravo drveće (i kopaju rupe po istorijski zaštićenom Kalemegdanu).To što je u već prenaseljeni Novi Beograd, u njegov centar, prebačen gradski, prigradski i međunarodni autobuski i železnički saobraćaj, a odmah zatim doneta odluka da se sa tog prostora izmesti budući metro, nije samo za stručnu analizu… to je pitanje zdravog razuma!

Od 1953. godine opštinom Novi Beograd vladalo je osam predsednika. Pet, od osam, dovedeno je sa strane, što je slučaj i sa aktuelnim predsednikom Skupštine ove gradske opštine. Možda je i to razlog što su ovi kadrovi, u prolazu, zaboravljali na sitnice koje grad čine sadržajno ispunjenim, povezuje sa istorijom njegovog nastajanja i tradicijom prostora na kome je građen. Niko se, od ovih prolaznika, (ali ni onih koji su sa opštinom upravljali sa daljinskim upravljačem) nije smatrao obaveznim da obezbedi da se podigne spomenik mladima – prvim graditeljima grada. Ili da najveća opština u zemlji mora da ima Muzej u kome bi strani turista shvatio da je u sredini koja poštuje sopstvenu istoriju i koja se ponosi svojim razvojem. Da se izbori da se na Ušću podigne decenijama obećavana zgrada Opere i otvori bar jedno respektabilno pozorište itd.

Za očekivati je da će građani Novog Beograda ovogodišnji rođendan svoje opštine obeležiti ohrabreni. Oni će radosno ispratiti predsednika opštine zbog koga su opštini, godinama, uskraćivana pripadajuća budžetska sredstva. Jer, predsednik se izjašnjavao kao opozicija vladajućoj stranci, da bi toj stranci (kao dobar plivač), kada je opština dovedena do kolapsa, ponudio svoje usluge? Nije prilika da se u očekivanju opštinske slave ovde govori i o drugim podizvođačima radova iz same opštine i izvan nje kojima je više stalo da se dodvoravaju stranci na vlasti, i vođi, nego da poštuju građane i Novi Beograd.

Autor je ekonomista