O političkom ponašanju pravoslavnih crkava

Disertacija je vredna samo ako je objavljena kao monografija ili kao serija članaka u časopisima sa Impact faktorom (IF).

Što će reći, rezultati istraživanja moraju biti prezentovani javnosti na određen način kako bi imali upotrebnu vrednost.

Na nekim  univerzitetima, poput Erfurta, titula doktora nauka se dodeljuje kandidatu tek nakon što je disertacija objavljena kao monografija kod respektabilnog izdavača.

Ovo je posebno važno istaći i dovesti u vezu sa ogromnim porastom odbranjenih doktorskih disertacija na Univerzitetu u Beogradu (UB) u poslednjih desetak godina, jer predstavlja jedan od retkih i sigurnih garancija kvaliteta.

U skladu sa tim, imam posebno zadovoljstvo da obavestim zainteresovanu stručnu i drugu javnost da je disertacija docenta dr Marka Vekovića (Fakultet političkih nauka UB) objavljena kao monografija od strane jedne od najuglednijih izdavačkih kuća u svetu – Routlidža (Routledge).

Monografija Democratization in Christian Orthodox Europe: Comparing Greece, Serbia and Russia predstavlja revidiranu i dopunjenu verziju disertacije odbranjene na Fakultetu političkih nauka UB i bavi se ulogom pravoslavnih crkava u procesima demokratizacije u Grčkoj, Srbiji i Rusiji.

Polazeći od ključnih pretpostavki politikologije religije, koje su dodatno razvijene za vreme istraživačkog studijskog boravka na Univerzitetu Kolumbija, Veković se bavi političkim ponašanjem pravoslavnih crkava u procesima demokratizacije u tri važne dominantno pravoslavne zemlje.

On problematizuje njihovo političko ponašanje i ubedljivo daje odgovor na pitanje zašto su se različite pravoslavne crkve ponašale suštinski različito u procesima demokratizacije u Grčkoj, Srbiji i Rusiji?

Zasnivajući svoj rad na relevantnim istraživačkim pitanjima i problemima (zašto je Grčka crkva otvoreno podržavala diktatorski režim vojne hunte u Grčkoj (1967 – 1974) a onda nije imala ništa protiv uvođenja i razvijanja demokratije; zašto je Srpska pravoslavna crkva prvo podržala režim Slobodana Miloševića da bi se kasnije više puta jasno i otvoreno distancirala od njega; te kako je Ruska pravoslavna crkva prešla put od umerene podrške demokratizaciji društva nakon pada komunizma preko otvorene podrške režimu Vladimira Putina, odnosno kako je postala jedan od centralnih stubova njegovog režima u 21. veku), Veković se hvata ukoštac sa paradigmom koja još uvek dominira zapadnom literaturom u ovoj oblasti, a tiče se razumevanja i shvatanja pravoslavnih crkava kao suštinski antidemokratskih institucija.

Zasnivajući svoju analizu na tri važna primera, on pokazuje da to u stvari nije tačno.

Na taj način doprinosi teorijskom opusu iz oblasti politikologije religije smatrajući da su svi hrišćanski akteri u stvari ambivalentne, tj. multi vokalne, političke institucije.

To znači da svaki hrišćanski akter, nezavisno kojoj verskoj tradiciji pripada, ima potencijal da podrži i dobre i loše političke prakse.

Na osnovu relevantnih podataka iz Grčke, Srbije i Rusije, on pokazuje da su pravoslavne crkve podržavale demokratizaciju, ali i ojačavale autoritarne režime.

Na ključno pitanje zašto je to slučaj, Veković daje jednako ubedljiv odgovor.

Vešto unoseći svoje razumevanje ključnih zadataka politikologije religije u ovu monografiju on ističe da istraživanja u ovoj oblasti moraju birati jedan od dva moguća smera, i to: (1) objašnjavanje individualnog političkog ponašanja na osnovu verske pripadnosti (recimo kako verska pripadnost utiče na izborno ponašanje), ili (2) objašnjavanje političkog ponašanja verskih institucija.

U skladu sa tim, Veković nastoji da utvrdi koji su to mehanizmi koji su uticali na drugačije političko ponašanje pravoslavnih crkava u procesima demokratizacije u Grčkoj, Srbiji i Rusiji.

Prema Vekoviću, to sigurno nije pravoslavna politička teologija, već set faktora koje on sumira na sledeći način: institucionalni aranžman odnosa Crkve i države, širi istorijski i politički kontekst procesa demokratizacije, pitanje tipa i vrste autoritarnog režima koji je prethodio demokratizaciji i naposletku, odnosu prema Crkvi i verskim akterima od strane inicijatora demokratizacije.

Monografija Marka Vekovića će zasigurno dati važan doprinos savremenoj literaturi na svetskom nivou iz oblasti pravoslavlja i demokratije.

Ona će koristiti kako studentima i doktorandima, tako i onima kojima se bave položajem verskih zajednica u zemlji, ali i svim zainteresovanim stranama.

Ona opominje da je pogrešno ignorisati verske aktere u političkoj areni, o čemu i savremena politička praksa zemalja regiona daje posebno važan argument.

Na samom kraju, ova monografija predstavlja još jedan doprinos beogradske škole politikologije religije svetskom naučnom fondu.

Pogotovu zbog toga što je svetsko rodno mesto politikologije religije kao naučne discipline FPN BU.

Autor je univerzitetski profesor, osnivač i glavni urednik časopisa Politikologija religije