Opsesija novim ratom za Kosovo

Bez obzira na njegovu pravnu prirodu i osporavanja, ovaj dokument imao je za svrhu da omogući učešće u vlasti pripadnika srpskog naroda koji žive na Kosovu, u specifičnim uslovima podeljenog i/ili ograničenog suvereniteta nastalog nakon oružanog sukoba između Srbije i NATO-a 1999. godine.

Rezultat ovog tromesečnog rata je Vojno-tehnički sporazum, poznatiji kao Kumanovski sporazum, potpisan 9. juna 1999. godine kojim je utvrđena osnova novog suvereniteta na Kosovu.

Imajući u vidu da je suverena ona vlast koja na određenoj teritoriji nije obavezna da izvršava zapovesti druge vlasti, koja ima monopol sredstava prinude na datoj teritoriji i koja je pravno neograničena osim u delu ograničenja koja je sama sebi nametnula, ta vlast na Kosovu jeste KFOR, a sve u skladu sa Kumanovskim sporazumom i Rezolucijom 1244 UN.

Drugim rečima Kumanovskim sporazumom i navedenom rezolucijom uspostavljena je volja međunarodne zajednice, UN, nad Kosovom čije je sredstvo izvršenja KFOR, te je ukinut suverenitet Republike Srbije na toj teritoriji.

Vojna pitanja su u isključivoj ingerenciji KFOR-a, dok su druge nadležnosti kasnije prenete na kosovske institucije, a na osnovu principa iz drugog Ahtisarijevog plana iz 2007. godine.

Prvi Ahtisarijev plan, poznatiji kao plan Ahtisari-Černomirdin iz 1999. godine, predstavlja osnovu Kumanovskog sporazuma i Rezolucije 1244, a drugi je razrada principa sadržanih u ovim dokumentima, posebno u statusnom delu.

Vredi podsetiti da je Skupština Srbije na svojoj sednici 3. juna 1999. godine glasovima SPS-a, SPO-a, Demokratske alternative i partija nacionalnih manjina, usvojila prvi Ahtisarijev plan.

Vođa Srpske radikalne stranke, Vojislav Šešelj, je ovaj plan nazvao „NATO planom“ te su shodno tome poslanici ove stranke tom prilikom bili protiv ovog plana, istovremeno optužujući Miloševića za izdaju i gubitak suvereniteta Srbije nad Kosovom i samim tim teritorijalnog integriteta.

Radikali su se zalagali za nastavak oružanog sukoba i opšteg rata sa NATO. Šešelj jednostavno nije odustajao od ostvarenja osnovnog cilja srpskih nacionalista usled kog je i započeta specijalna vojno-policijska operacija na Kosovu 1998. godine, „konačnog rešenja albanskog pitanja na Kosovu“, tj. svođenja broja Albanaca na broj Srba, sa oko 1,6 miliona na oko 200.000, pa i po cenu vojne okupacije Srbije.

Ovaj cilj je formulisan u skladu sa nacionalističkom teorijskom postavkom da politička i nacionalna zajednica moraju korespondirati kako bi postojala funkcionalna država, odnosno da pripadnici jedne etničke zajednice moraju biti većina na čitavoj teritoriji određene države.

Primena ovog političkog principa, u post-jugoslovenskom iskustvu, je u korenu etničkih čišćenja i drugih ratnih zločina od Hrvatske, Bosne i Hercegovine do Kosova u periodu od 1991. do 1999. godine.

Kumanovski sporazum ne samo da utvrđuje da KFOR vrši vrhovnu vojnu vlast na Kosovu, već se ta vlast proširuje i na prostor izvan Kosova i to kopneno 5 kilometara i 25 kilometara vazdušnom linijom od granice Kosova.

Drugim rečima Srbija, u skladu sa Kumanovskim sporazumom, ne samo da nema suverenitet nad teritorijom Kosova, već je njen suverenitet ograničen nad delom teritorijom izvan Kosova.

Ovako definisan de iure i de facto suverenitet na Kosovu moguće je promeniti na dva načina: dogovorom ili silom.

Briselski sporazum, sa tog stanovišta, jeste akt kojim se dogovorno utvrđuje modalitet učešća Srba u poretku čiji je garant, tj. suveren, KFOR, odnosno NATO kao njegov suštinski deo kako je navedeno u Rezoluciji 1244.

Tačke od 7 do 13 ovog sporazuma, te njihova naknadna primena i razrada, omogućile su učešće predstavnika srpskog naroda u zakonodavnoj, izvršnoj i sudskoj vlasti koju garantuje KFOR na Kosovu, bez obzira što nije formirana Zajednica srpskih opština.

Briselski sporazum je politička nadogradnja osnovnih akata, prvog Ahtisarijevog plana, Kumanovskog sporazuma i Rezolucije 1244.

Vojna sila, kao suštinski izraz monopola sile koja je odlika svake suverene vlasti, izvan je volje kako Albanaca tako i Srba koji žive na Kosovu, i u tom smislu krajnji suveren je Komandant KFOR-a koji svim stranama može nametnuti korišćenjem „nužne sile“ svoje odluke.

Ovakav način organizovanja suvereniteta ima za cilj da se garantuje sigurnost i bezbednost svih stanovnika Kosova, te zaštitu njihovih prava i sloboda, bez obzira na etničku ili versku pripadnost.

Odustanak od Briselskog sporazuma ne samo da bi pogoršao položaj svih građana i građanki koji žive na Kosovu, produbljujući nepoverenje, podstičući strah od međunacionalnih sukoba, te stvarajući atmosferu opšte nesigurnosti, već bi otvario put ka pokušaju promene sadašnjeg nosioca suvereniteta silom.

Nema sumnje da bi u takvoj situaciji sigurnost i bezbednost pre svega pripadnika srpske nacionalne manjine, bili posebno ugroženi.

Srpski nacionalisti koji se zalažu za poništenje Briselskog sporazuma te nekakvo vraćanje na prethodno stanje „paralelnih institucija“, upravo se nadaju takvom razvoju događaja pripremajući novi rat za Kosovo i pokušaj povratka suvereniteta Srbije korišćenjem vojne sile.

Nacionalisti računaju da će se u skoroj budućnosti ponovo stvoriti povoljni uslovi poput onih koji su prethodili Prvom balkanskom ratu, priželjkujući slabljenje moći KFOR-a, odnosno NATO-a, poput slabljenja Otomanske carevine početkom XX veka.

U situaciji kada ocene da se KFOR ne može nositi sa incidentnim situacijama, nacionalisti bi bili spremni da preduzmu novu „specijalnu vojnu operaciju“ radi povratka Kosova pod suverenitet srpskih nacionalista, odnosnu njihovu vrhovnu vlast.

Opravdano je očekivati, na osnovu prethodnog iskustva, da bi ishod takve operacije po svojim posledicama bio gori po Srbiju nego ratovi devedesetih godina prošlog veka.

Iluzija o spremnosti srpske javnosti da podrži takvu operaciju, nakon svih trauma, prevara i potpunog gubitka poverenja prema političkim liderima, zasnovana je na nacionalističkoj samoobmani usled lažne ili stvarne paranoje.

Nema sumnje da bi pojedine manje organizovane grupe bile spremne da učestvuju u takvom pohodu, ali isključivo u cilju zadovoljenja ličnih interesa i potreba, bilo materijalnih ili psihopatoloških.

Međutim, bilo kakva mobilizacija bi prošla gore nego prethodne mobilizacije koje su svojevremeno sprovodili Milošević i Šešelj, a otpor albanskog življa, bi bio neuporedivo jači nego 1999. godine kada su u stotinama hiljada bežali pred „specijalnom vojno-policijskom operacijom“ i napuštali Kosovo.

Istovremeno, srpski nacionalisti su skloni da ponove istu grešku koju su počinili 1999. godine kada su pretpostavili da SAD neće sprečiti „konačno rešenje albanskog pitanja na Kosovu“.

Danas, u uslovima opšteg sukoba sa Ruskom federacijom, ne treba sumnjati da bi rukovodstvo SAD, bez obzira da li se radi o američkim liberalima ili trampovskim evangelističkim desničarima, bilo odlučno da odbrani vlast i uticaj koji imaju pod okriljem NATO-a na Kosovu, ako ne iz drugih razloga, a ono radi odbrane ideologije izvrsnosti i izabranosti SAD.

Uprkos prethodno navedenom, obnavljanje narativa o „agresiji“ NATO-a na Srbiju, incidentne situacije na graničnim prelazima, te zakulisni manevri vojnih i policijskih jedinica, ukazuju da od proglašenja nezavisnosti Kosova, 2008. godine, postoji nekakva opskurna kalkulacija srpskih nacionalista u vezi sa mogućom novom „specijalnom vojnom operacijom“.

U ideološkom smislu, navedene aktivnosti imaju funkciju da pripreme teren za poništenje odluke Skupštine Srbije o prihvatanju prvog Ahtisarijevog plana donete 3. juna 1999. godine, kojim je legitimisana intervencija NATO protiv Miloševića i Šešelja, prestankom oružanog otpora i predajom teritorije Kosova NATO-u.

Nacionalistička opsesija novim ratom za Kosovo, u kojoj je odustanak od Briselskog sporazuma prvi korak ka tom cilju, je unapred osuđena na propast.

Ipak, ne treba potcenjivati destruktivni potencijal „ljudske duše“, posebno one „kojom gospodari nacionalizam“, parafrazirajući Musolinija, u kojoj je agresivnost u direktnoj srazmeri sa iracionalnošću.

U ljudskoj istoriji postoji sijaset zabeleženih ratova i oružanih sukoba koji su počinjali bizarnijim povodima nego što su to lične karte ili registarske tablice.

Svesno, javno ili potajno, delovanje nacionalista je destruktivno i na štetu zajednice prema kojoj tvrde da imaju moralnu obavezu, što u njihovoj terminologiji u konkretnoj situaciji u kojoj zagovaraju odustanak od Briselskog sporazuma, znači izdaju srpskog nacionalnog interesa, ako je taj interes opstanak srpskog naroda na Kosovu.

Teza nacionalista da Srbija dok postoji kao država ne može odustati od Kosova i zarad toga treba da odustane od Briselskog sporazuma je paradoksalna.

Po toj logici Srbija danas i ne postoji kao država jer Kosovo nije pod njenim suverenitetom, ako je Kosovo ključni, „ontološki“, element ideje o srpskoj državi.

Dvadesettri godine nakon poslednjeg poraza u ratovima za teritorije, srpski nacionalisti, opterećeni sopstvenim ili generacijskim traumama, ophrvani nedostatkom značaja i smisla, vođeni materijalnim interesima ili interesima ruskih nacionalista, ponovo prizivaju „herojska“ dela iz prošlosti poput etničkog čišćenja i drugih ratnih zločina pravdajući ih nekakvim „zavetima“.

Odustanak od Briselskog sporazuma bi imao katastrofalne posledice po građane i građanke srpske i drugih nacionalnosti koji žive na Kosovu i istovremeno bi inicirao sirijski ili libijski scenario po Srbiju i doveo naše društvo do stanja propale države sa svim posledicama koje takvo stanje nosi sa sobom.

Autor je advokat

Stavovi autora u rubrici Dijalog ne odražavaju nužno uređivačku politiku Danasa.