Orvelovsko naličje kineskog rasta

Mnoštvo tumača ovoga fenomena tvrdi da je to ne samo posledica otvaranja Kine prema svetu i tržišnoj privredi, već njenog radikalnog raskida sa maoističkim ortodoksnim komunističkim nasleđem, toliko radikalnog da se ova zemlja može tretirati kao komunistička jedino u fasadnom smislu koji prikriva njeno dubinsko specifično kapitalističko lice.

Tačno je da se savremena Kina razlikuje od Kine Mao Cedunga u nekim bitnim aspektima, ali je sasvim pogrešna teza da je ona raskrstila sa nekim bitnim karakteristikama ortodoksnog komunističkog sistema čiji je sastavni momenat bio i anatemisanje unutrašnjih „klasnih neprijatelja“ u liku ne samo običnih građana već i u liku najviših partijskih funkcionera, u borbi protiv kojih je moguća upotreba svih raspoloživih sredstava počev od njihovih arbitrarnih, nelegalnih hapšenja nakon kojih je sledilo vršenje različitih oblika torture nad njima do njihovog slanja u specijalne radne logore za ideološko prevaspitavanje u kojima su mnogi od njih bivali na različite načine usmrćivani, a neki od njih izvršavali samoubistva ne mogavši da izdrže neljudske metode mučenja i ponižavanja kojima su bili podvrgavani.

Neću otkriti „rupu na saksiji“ ako nas podsetim da su u Maovo vreme postojali logori za ideološko prevaspitavanje ljudi pomoću sistema rada. „Direktive za pročišćavanje prikrivenih kontrarevolucionara“ predstavljale su prvi dokument u kojem se pominje taj tip logora (1955).

Ubrzo posle toga, sistem prevaspitivačkih logora je bio je konstruisan i ti logori bili su razasuti širom Kine. U njima je praksa batinjanja logoraša (pritvorenika) gvozdenim šipkama, drvenim toljagama, kožnim kaišima bila rasprostranjena. Pri tim činovima nemali broj logoraša bio je tučen do njihove smrti. Pored toga, robijaši su bili primoravani da jedu izmet i da piju mokraću, što je za cilj imalo slamanje i poslednjih ostataka njihovog ličnog identiteta i dostojanstva.

Mnogi od nas će pomisliti da je takav sistem kažnjavanja ideološki sumnjivih lica stvar davno napuštene kineske prošlosti koju je savremena Kina odavno bacila na smetlište istorije. Ali postoje egzaktni podaci izneseni, između ostalog, u obimnoj knjizi Države, društva i sudbina slobode čiji su autori Daron Asemoglu i Džejms Armstrong.

Kao što se ne može poricati činjenica o neuobičajeno brzom privrednom razvoju Kine koji je svojim programom ekonomskih reformi utemeljio Deng Ksjaoping, isto tako je nemoguće opovrgavati da je on logore za ideološko prevaspitavanje ne samo zadržao, već ih je numerički povećao tretirajući ih kao dopunu tih ekonomskih reformi.

Godine 2012. u Kini je postojalo 350 takvih logora u kojima je bilo smešteno 160.000 pritvorenika. Obični Kinezi i članovi kineske komunističke partije bili su deportovani u njih bez ikakvog prethodnog legalnog procesa. Stoga su takvi logori bili označavani kao neka vrsta nelegalnih „crnih zatvora“ raštrkanih po kineskom seoskom području. Maja 2014. oni su bili prošireni tzv. „korekcionim“ sistemom koji je u njihov delokrug uveo još 790.000 ljudi.

U oktobru 2013. bili smo svedoci pohvale koju je sadašnji premijer Si Đinping uputio političkoj kampanji vođenoj 1963. u vreme vladavine Mao Cedunga u kojoj niko nije bio uhapšen, ali su u njoj Kinezi bili ohrabrivani da nadziru ponašanje svojih komšija i da o tome obaveštavaju predstavnike vlasti kako bi time doprinosili borbi za njihovo prevaspitavanje i izvođenju na pravi put.

Ta kampanja je, kao što se zna, bila uvod u čuvenu kinesku Kulturnu revoluciju u kojoj su, pretpostavlja se, milioni nedužnih ljudi bili ubijeni. Si Đinping je naredio svojim podređenim funkcionerima na svim nivoima da obnove taj tip političke kampanje iz 1963. tj. da mobilišu mase u borbu protiv klasnih neprijatelja; to je nesporno bio poziv za uvođenje u igru masovnog ideološkog cinkarenja.

Otuda i današnja kineska država nesporno podseća na zastrašujuće lice Hobsovog despotskog Levijatana koji maksimalizuje vlastiti kapacitet na štetu individualnih sloboda građana, zahvaljujući čemu se poništava poželjna ravnoteža moći između države i društva, u odsustvu koje se nad sudbinama članova društva nadvija atmosfera egzistencijalne jeze, straha i drhtanja, izazvana nemogućnošću uvida u posledice neprozirnih poteza Vođe uzdignutog na pijedestal ovozemaljskog božanstva.

Valja napomenuti i to da postoje pouzdani pokazatelji da Kina klizi ka uspostavljanju digitalne diktature koristeći supersofisticirane izume digitalne revolucije za sticanje uvida u ponašanje svojih građana u privatnom životu i za ideološki motivisano rigidno „filtriranje“ informacija, izjava i događaja na društvenim mrežama koji impliciraju kritičke stavove prema postojećem stanju u ovoj zemlji. Sve to podseća na Orvelovu 1984, koja je predvidela uspostavljanje totalitarnog sistema u kojem Veliki brat kontroliše pojedince koristeći se različitim oblicima teleekrana, čime se nište individualnost i privatnost.

Naravno, ovaj moj pokušaj da osvetlim „tamne strane“ kineskog uzleta, koji, baš što je takav, mora da ima svoju „crvenu liniju“, ne treba tumačiti kao moj pledoaje za spoljašnje, nasilno rušenje takvog sistema – to ne samo što bi bila nemoguća misija, već i antiliberalan čin. Glavni razlog zbog kojeg sam napisao ovaj članak leži u činjenici što u Srbiji sve više i više raste fasciniranost kineskim unutrašnjim sistemom, ne samo unutar građanstva već i unutar naše intelektualne elite, čemu doprinosi i iluzija da Kina, iako je danas velika globalna sila, ne gaji imperijalno-neokolonijalne apetite.

To, između ostalog, stvara masovnu odbojnost prema parlamentarizmu koja umrtvljuje proces stvaranja širokog pokreta otpora autokratskom režimu Aleksandra Vučića u cilju uspostavljanja autentičnog parlamentarizma. Ne treba zaboravljati da je Srbija tokom svoje istorije doživljavala svoje „zvezdane trenutke“ jedino onda kada je figurirala kao parlamentarno uređena zemlja.

Autor je filozof

Stavovi autora u rubrici Dijalog ne odražavaju nužno uređivačku politiku Danasa.