Politička zloupotreba stradanja

Posebna aktivnost odnosi se na obezbeđivanje korišćenja tih saznanja u kulturne, obrazovne, vaspitne i informativne svrhe. Primarni zadatak Muzeja jeste trajno (pod)sećanje na žrtve koje je podneo prvenstveno srpski narod u ratovima 1914-1918, 1941-1945. i 1992-1999. godine. S obzirom na to, jasno je zašto je naročita pažnja posvećena istraživanju onih događaja i prostora gde se u pomenutim ratnim zbivanjima, kroz određene istorijske procese dugog trajanja, prelamala geopolitika. A Podrinje predstavlja upravo jedan od takvih prostora!

Problematika istraživanja broja stradalih pripadnika vojnih formacija jedne strane u poslednjem građanskom ratu u Bosni i Hercegovini, u ovom slučaju muslimanskih, naročito tokom i posle vojnih operacija u junu 1995. godine, još nije metodološki razrađena iz mnoštva, ne tako retko subjektivnih razloga, što ima za posledicu brojne, pa i tendenciozne, manipulacije inspirisane – sa sigurnošću se već danas može reći – i na drugim prostorima, izvan Balkana. Politička (zlo)upotreba načina stradanja i broja stradalih pripadnika muslimanske strane u datom periodu, uslovljava potrebu – ma kako god to nekome zvučalo – podsećanja na žrtve koje su upravo njeni vojnici naneli civilnim pripadnicima druge, u ovom slučaju, srpske strane.

Muzej žrtava genocida objavio je, pored ostalog, „knjige mrtvih“ (Silvija Krejaković, Identiteti žrtava streljanih u Kraljevu oktobra 1941, Beograd 2014; Milenko Mišo Todović, Knjiga mrtvih Fočana – Srpske žrtve u 20. vijeku, Beograd – Šklopotnica kod Foče, 2014), učinio dostupnim podatke o Srbima stradalim u Republici Srpskoj Krajini i Republici Hrvatskoj 1990-1995. godine i brojne druge. Postojanje adekvatne metodologije rada u naučnim i stručnim istraživanjima o žrtvama rata jeste preduslov za početak izrade baza podataka o toj tematici. Poznato je takođe da je takav upitnik, za sličan popis žrtava, u SFR Jugoslaviji uspostavljen 1964. godine i da je baziran upravo po utvrđenoj metodologiji.

Istorijski kontekst (kao posledica političke doktrine o bratstvu i jedinstvu i spoljnjem neprijatelju), i okolnosti u procesu raspada Jugoslavije 1991. godine i početak velikih stradanja pripadnika svih naroda na prostoru te države još nisu, iz raznih razloga, inicirali pravljenje dokumentacije o poginulim, ranjenim i prognanim. Tokom ratnih godina tim podacima bavili su se, gotovo amaterski, pojedini lokalni organi vlasti i pripadnici vojnih jedinica, a posle ratnih dešavanja raznorazne (para)institucije, koje najčešće nisu koristile stručnu metodologiju. Jednom rečju – svako je radio po svom!

Mada je objavljeno više spiskova žrtava za određene formacije i područja, još nema konačnih podataka ne samo o srpskim vojnim i civilnim žrtvama u građanskom ratu u Bosni i Hercegovini 1992-1995. godine. Jedna od, za istoriju i istoriografiju vrednijih, objavljenih publikacija o srpskim žrtvama jeste ona koju su zajednički 2005. godine priredili Boračka organizacija Republike Srpske, Savez logoraša Republike Srpske, Udruženje porodica žrtava rata, Centar za istraživanje zločina nad srpskim narodom i Otačastveni pokret Obraz. Valja, međutim, naglasiti da i u ovom slučaju spisak stradalih nije sačinjen po utvrđenoj metodologiji stvaranja baze podataka, pa ga je za sada gotovo nemoguće upoređivati sa drugim, takođe amaterski urađenim, poznatim podacima. Smatrajući da su u toj publikaciji objavljeni podaci ipak prilično relevantni za dalja kompleksnija istraživanja, štampamo ih bez izmena, samo u drugom formatu.

Autor je v. d. direktora Muzeja žrtava genocida u Beogradu