Političke granice nacionalnih manjina

Sa razlogom jer nacionalni saveti nisu politička tela i služe kao konsultativni organi državi kad su u pitanju obrazovanje, informisanje, jezik i kultura nacionalnih manjina.

Dakle, telo koje po definiciji nema veze sa politikom davalo bi političku ocenu o političkim predstavnicima određene manjine što je svojevrsna kontradikcija. Uoči predstojećih izbora nije nevažno pitanje koje stranke se mogu smatrati političkim subjektima određene manjine.

Da li su to one stranke koje se bave isključivo političkim pitanjima kulture, jezika, obrazovanja i informisanja? Proizilazi tako, ali ova pitanja nisu definisana kao politička iako u stvarnosti i političkoj praksi jesu.

Pitanje identiteta manjinskih zajednica ostaje političko pitanje kao što na primer to jeste i pitanje religije danas u Crnoj Gori kad su u pitanju Srbi iako nisu određeni kao manjinska zajednica.

Zaista, gde je granica koja manjinske političke stranke određuje manjinskim? Da li je to određeno programom i kakvim ili realnim izazovima u očuvanju manjinskog identiteta ili problematičnog političkog položaja. U praksi ima svačega pa i da se pripadnici većinske nacije zbog određenih privilegija pozitivne diskriminacije prijavljuju kao manjinci, formiraju nacionalne savete ili partije nepostojećih manjina.

Očito da tu stvari nisu postavljene na čvrste osnove. Šta bi bio kriterijum koji bi određivao manjinski politički karakter neke stranke – znanje manjinskog jezika, pripadnost određenoj religiji ili nešto treće? Zatim, ne znači li ova predložena izmena zakona potvrdu političkog karaktera nacionalnih saveta?

U praksi bi se desilo da političke stranke učestvuju na izborima za nacionalne savete pa one koje ga sačinjavaju po automatizmu dobijaju status manjinskih političkih stranaka.

I naposletku, da li tzv. nacionalne manjinske stranke zastupaju interese određene manjinske zajednice? Ili da li su uopšte pozvane da to isključivo čine?

Nije teško odgovoriti. Stranka koja se označava manjinskom uopšte ne mora zastupati neke nacionalne ili bilo koje druge interese pomenute nacionalne manjine. Što na kraju dovodi u pitanje ceo koncept tzv. manjinskih nacionalnih stranaka.

Problematičnost ovog pitanja proistekla je iz karaktera ustavne definicije Srbije kao nacionalne i države svih njenih građana. Segregacija koja je proistekla iz odnosa nacionalna većina-nacionalna manjina takve je prirode da se ovaj debalans u ravnopravnosti ne može nadomestiti načinima koji postoje u praksi kroz nacionalne savete koji bi trebalo da budu potvrda tzv. kulturnih autonomija.

Uzmimo za primer Bošnjake. Pošto je u osnovi bosanski jezik lingvistički istovetan srpskom u praksi primene ovog jezika došlo je do svojevrsnih apsurda – jezičko pitanje je postalo političko, par ekselans, a u samoj školskoj primeni ceo projekat je doživeo debakl.

Postavlja se pitanje da li su Bošnjaci kulturno i jezički nezreli da uspostave ovu primenu i upotrebu ili je cela stvar politički opstruirana?

Ako su kulturno nezreli, da li je u pitanju nezrelost ili je stvar dublja što bi se reklo, da su samo zapravo deklarativno Bošnjaci, a u stvari su Srbi muslimanske vere, jer islamska zajednica uprkos politici koja je išla za njenim razbijanjem i otimanjem ,,svetinja“, tj. iako je prošla ono što danas prolazi SPC u Crnoj Gori, nije se pokazala nezrelom.

Štaviše, pokazala se veoma funkcionalnom i delotvornom. Ili prosto moramo potvrditi stav da jezički identitet i nije nacionalni. Ali ne svodi li se onda da je isključivo vera vododelnica nacionalnog identiteta, a ona to zapravo nikako ne može biti.

Dakle, stvari i nisu tako jednostavne. Onda ne vodi li sve ovo stavu da država može priznati samo jednu manjinsku nacionalnu stranku koja bi to morala da ima jasno označeno u svom imenu. A unutar nje može postojati koalicija i više njih formirano po nekom internom dogovoru ili kao rezultat ranijih izbora za nacionalna veća. Prevedeno na pomenuti bošnjački slučaj, možemo ozbiljno postaviti pitanje šta svaku od političkih stranaka tri lidera – LJajića, Zukorlića i Ugljanina, definiše kao nacionalne lidere ili nacionalne stranke?

Da li je na primer Zukorlićeva Stranka pravde i pomirenja verska, a ne nacionalna jer je proistekla iz verske institucije. Ili Ugljaninova Stranka demokratske akcije?

Da li je verska, nacionalna, bošnjačka ili proalbanska ili naprosto regionalna sandžačka budući da prevashodno postavlja pitanje političkog statusa ovog prostora? Šta tek reći za LJajića, koji ima Socijaldemokratsku partiju na nivou Srbije, ali takođe i Sandžačku demokratsku partiju u Sandžaku.

Ne ulazeći u praktičnu analizu politike svake od njih, ne treba da čudi što je Zukorlićev poziv za formiranjem jedne Bošnjačke koalicije pretrpeo neuspeh. Svaka stranka prevashodno zastupa viđenje svog uskog interesa, a kad su manjinske oznake u pitanju, one su više deklarativnog karaktera, što politički pluralizam i podrazumeva.

Ni unutar manjinskih zajednica ne postoji jedan isključivi manjinski nacionalni interes. Stvar koja zabrinjava pred ove izbore u Srbiji je što je sindrom nacionalna većina-nacionalna manjina, sada prenesen na nacionalnu većinu, odnosno Srbe, gde se većina poistovećuje sa Vućićem, a manjina sa onim koji će ili bojkotovati izbore ili kao satelit uz vlast izaći na njih.

Bez obzira na opozicioni ili partnerski odnos. Ovime su očito manjine izgubile svaki politički značaj ali ne i njihovi problemi. Proizilazi, Ustav Republike Srbije jeste zreo za promenu jer su mnoge stvari definisane istim dovedene do apsurda ali da li sa ciljem ili tek posledično?

Autor je akademski slikar iz Novog Pazara