Šta će političke poruke u božićnoj poslanici?

…, a koja je dostupna na zvaničnom sajtu Ruske pravoslavne crkve, nijednom rečju nije pomenuo bilo koju od aktuelnih političkih tema sa kojima se suočava Rusija, a ima ih napretek, in primis odnos sa SAD koji preti da eskalira, ako već nije, u novu trku u nuklearnom naoružavanju. Nema nikakvog pozivanja Amerikanaca k „poznaniju“ Boga, čak se nije osvrnuo ni na nedavno priznanje autokefalnosti Ukrajinske pravoslavne crkve koje je dovelo do pravog zemljotresa u odnosima između Vaseljenske i Moskovske patrijaršije. Kiril se zadržao na onome što mu je i poziv, a to je podsećanje njegove pastve da treba da žive u skladu sa načelom „Slava Bogu na nebesima, a na zemlji mir i dobra volja među ljudima“. U nekim prethodnim poslanicama, npr. onoj iz 2016. godine, patrijarh Kiril vrlo oprezno nastupa kada se dotiče političkih pitanja, izbegavajući politikanstvo, poziciju superiornosti ili jednostranosti, apelujući na prekid neprijateljstava u Ukrajini, te poziva „svu decu multinacionalne Ruske pravoslavne crkve“ da se mole za mir.

S druge strane, patrijarh srpski Irinej ne propušta priliku da u svojim poslanicama pošalje vrlo jasne političke poruke. Na stranu to što je u dužini teksta poslanica patrijarha Irineja 10 puta duža od poslanice patrijarha moskovskog, ova sadrži političku ocenu skoro svake od aktuelnih tema koje se tiču odnosa Srbije sa susedima. Makedoncima poručuje da nema potrebe za autokefalnošću, jer je to isključivo crkvena institucija koju ne treba shvatiti kao element državne suverenosti ili nacionalne posebnosti i da je to „hula na Duha Svetoga“. Međutim, ako je tako, zašto to važi za Makedonce, ali ne i za Srbe? Zbog čega jedni imaju autokefalnu crkvu, a drugi nemaju, odnosno zašto SPC osporava autokefalnost na teritoriji Makedonije, a ona je istu ostvarila još pre 800 godina? Crna Gora je direktno pomenuta u apelu da „oni koji traže „Crnogorsku crkvu“ zaboravljaju da spasenje nije uslovljeno izjašnjavanjem ko je Srbin, a ko Crnogorac“. Ako je nebitno ko su Srbi, a ko Crnogorci, zašto je bitno da li se neka osoba moli u jednoj ili u drugoj crkvi, ako su već sve hrišćanske? Čemu onda insistiranje na isključivom postojanju SPC, putem Mitropolije crnogorsko primorske, kao verske organizacije pravoslavaca na teritoriji Crne Gore? Ipak, Irinej se nije na ovome zaustavio već ocenu o crnogorskom političkom rukovodstvu iznosi kroz ocenu stanja u Ukrajini poistovećujući navodna iskušenja u te dve države. Naime, u bliskoj i bratskoj Ukrajini, kako osuđuje Irinej, ostrašćeni šovinisti-rusofobi, korumpirani političari, unijati, itd. su odgovorni za razbijanje jedinstva pravoslavne vere. Međutim, već u narednoj rečenici dolazi do logičkog veleobrta, jer navodi da je Hrist došao kao Spasitelj svih naroda „ma kako se oni zvali i ma kako su se u kom vremenu izjašnjavali“. Očigledna je potpuna dihotomija u stavovima, Ukrajina se naziva bliskom i bratskom, Hrist se ističe kao spasitelj svih naroda, tj. svih ljudi bez obzira da li su Srbi ili Crnogorci, Rusi ili Ukrajinci, a opet se jednima priznaje, a drugima osporava pravo na samoorganizovanje u crkvenom smislu na određenoj teritoriji, što ne samo da predstavlja apsolutnu kontradikciju već navodi na superiornost jednih naroda u odnosu na druge, tj. da su ljudi bliži ili dalji Bogu i iz razloga svoje etničke pripadnosti.

Kosovo, naravno, zauzima posebno mesto u čitavoj Irinejevoj poslanici nazivajući isto zavetnom zemljom, verovatno misleći na tzv. Kosovski zavet od pre više od 500 godina, a sve pod parolom „praštanjem oslobodimo se robovanju prošlosti“. Dakle, opet potpuna kontradikcija u vrednosnim stavovima, s jedne strane se odbrana Kosova motiviše nekakvim zavetom iz prošlosti, a s druge strane se poziva na oslobođenje od robovanja prošlosti. Irinej dalje svodi božićnu poslanicu na čist politički pamflet, isticanjem bezbedonosnih pretnji i navođenjem „zloglasnih taksi“ na namirnice, lekove i drugog, te hapšenja i „mnogo čega drugog“. Šta bi sve Irinej naveo u svojoj poslanici i kojim rečnikom, da je kojim slučajem poglavar Ruske pravoslavne crkve: ekonomske sankcije EU i SAD protiv Rusije, vojne sukobe u Donbasu, čarke bojnih brodova, raskolništvo u Ukrajini, stalne susrete na ivici sukoba između avijacije NATO i Ruske Federacije, stavljanje ruskih državljana na „crne liste“, incidente u Siriji, itd. Međutim, o svim ovim temama nema ni reči u poslanici moskovskog patrijarha Kirila. Ispada da rukovodstvo SPC više vodi računa o navodnim interesima Ruske pravoslavne crkve nego sam patrijarh Kiril, odnosno da su oni veći ruski nacionalisti od ruskih sveštenika, što bi zluradi rekli, prave se većim katolicima od pape.

U poslanici Irineja ipak ima i nekih duhovnih poruka sa političkim značenjem koje nisu za osudu, kao što je pozivanje na vladavinu prava ili žaljenje za svim žrtvama, opet nespretno navodeći možda nenamerno, srpskih i ostalih, nesrećnih ratova na prostoru nekadašnje zajedničke države, te apel na međusobno praštanje i pomirenje. Međutim, kako te poruke shvatiti kao iskrene, ako u drugim pasusima svoje poslanice poglavar SPC osporava određena prava drugim narodima, a ista ta prava ljubomorno čuva i traži za Srbe ili za teritoriju kojom upravljaju pre svega Srbi.

Nameće se zaključak da Miroslav Gavrilović, alijas Irinej, nastupa u svojoj poslanici pre svega kao politički lider, a tek sekundarno kao verski ili duhovni vođa, mešajući se direktno u državne stvari i međunarodne odnose, bez ikakve provere sopstvenog legitimiteta za takav pristup politici u okviru jedinog mehanizma koji može odrediti ko zastupa građane i građanke Srbije, odnosno na izborima. Imajući u vidu princip odvojenosti crkve od države, a kojeg se strogo pridržava patrijarh Kiril u svom obraćanju vernicima za Božić, on bi mogao da posluži za primer crkvenim velikodostojnicima i u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Autor je advokat, bivši narodni poslanik i građanski aktivista