MILAN D.SPICEK Godine 1963, listom, svi dečaci i mladići na Čukarici preko noći su postali plavušani jer su kosu, obrve a malo starije klipete i bradu farbali oksiženom.
Te godine, u Beograd, u Košutnjak gde je smeštena Avala-film, Džek Kardif sa tada najpopularnijim holivudskim filmskim glumcima, Ričardom Vidmarkom, Sidni Poatjeom i Rasom Tamblinom na čelu, došli u filmsku Meku Ratka Draževića da snime film prema romanu Fransa G. Bengstona, švedskog pisca, sa istim naslovom kao i u romanu „Dugi brodovi“.
Iz grupe se izdvajao Sidni Poatje, glumac velikog glumačkog i pevačkog talenta poreklom Afroamerikanac koji se bojom svoga tena izdvajao od gomile glumaca i hiljade statista. Danas bi jedino kod Kventina Tarantina mogao da bude viking jer ovaj „ludak“ filma pred kamerama i bujnom maštom sve može.
Čukarička sirotinja za pet dinara dnevno i sendvič sa salamom podrigušom statirali su vasceli dan. „Dugi brodovi“ snimljeni su u Košutnjaku a ratne scene u Budvi. I dan-danas na budvanskoj rivijeri nalazi se ogromno zvono koje podseća na ovu filmsku avanturu.
Osim Ratka Draževića koji je najzaslužniji za procvat jugoslovenske uslužne kinematografije, Avala-filmom rukovodili su Dragiša Đurić Gile i Branko Baletić.
Bilo ih je više ali izdvajam ovu dvojicu koji su pokušali da vrate ugled koji je stvorio Dražević, tek, borba protiv vetrenjača bila je uzaludna.
Uoči definitivnog procvata, put Ratku Draževiću, utrli su Slobodan Mihajlović Mihiz, Slobodan Selenić, Miroslav Krleža koji su aminovali snimanje verovatno najznačajnijeg srpskog filma „Skupljači perja“ Saše Petrovića.
Snimali su i Dušan Makavejev, Žika Pavlović, Puriša Đorđević, Kokan Rakonjac (uzgred, prvi muž filmske dive Milene Dravić) začetnici „Crnog talasa“.
U Avala-filmu, snimljeni si i spektakli: pomenuti Džek Kardif je „povukao nogu“ s filmom „Dugi brodovi“, Andžej Vajda je snimio „Sibirsku ledi Magbet“.
Henri Verneuli „25 sati“, Denis de la Pateliere „Marko Polo“ sa Alenom Delonom s kojim sam bio na per tu i pio vino u hotelu „Mažestik“ gde su Delon i veliki deo ekipe boravili u ovom, tada, za Beograd, najpoznatijem hotelu.
Snimljen je „Soledad“ u koprodukciji s Francuzima (i „Dugi brodovi“ su bili koprodukcija sa Englezima), a u Košutnjaku osim plavokosih đilkoša s Čukarice zaljubljenih u film „na prvi pogled“, sretali su se Kirk Daglas, Ketrin Danev, Orson Vels, Sofija Loren, Ričard Barton, Ana Karina (s Karinom sam u Dubrovniku po zadatku da pripremim rubriku za TV na kojoj sam tada radio, pio lozu, mezili smo sir iz ulja i jeli pršut), Džeraldina Čaplin, Ani Žirardo, et cetera.
Sve filmske gromade. Većinu najpoznatijih svetskih glumaca sam uhvatio na delu, jer su kod Pionirskog grada u kafani „Kod Ace 9“, u pauzi, nonšalantno, jeli tavče na gravče kao da su u „Valdorf astoriji“ na Menhetnu.
Poslednji put video sam Avalu pre nekoliko godina i iza Jedinice, najvećeg studija posle Činećita i Barandova, još uvek se nalazila scenografija za film „Sibirska ledi Magbet“.
Novi Zeland je sačuvao scenografiju za serijal „Gospodar prstenova“ i od toga napravio ogromnu turističku atrakciju koja donosi lepu lovu.
Krajem šezdesetih godina, organizovane su akcije pošumljavanja i to je bio početak stvaranja organizacije „Mladi gorani“ u koju su ulazile devojčice, žene, dečaci, ljudi raznih uzrasta. Leta su provodili na krševitim proplancima Jugoslavije sa zadatkom da pošume zemlju.
Košutnjak nije bio plod organizacije Mladih gorana jer je Bogom dan prepun zelenila, meni laiku, čini se, sa sigurno preko trideset vrsta zimzelenog drveća koji čine pluća Banovog Brda, Čukarice ali i Beograda. Šta ono korona napada?
Na radiju je jednom nedeljno Kosa Balabanović pripremala i uređivala emisiju „Mladi gorani“ koja je imala i svoju pevanu špicu i sam Bog zna koliko smo toj organizaciji zahvalni što nam je država šumovita.
Šta se dogodilo s „Mladim goranima“ ne znam, nestali su, kao što mnoge stvari kod nas nestanu bez traga bez ikakvog povoda ili valjanog razloga.
Šta se sada dešava sa Avala-filmom i šumom koja je vlasništvo ove propale organizacije?
Ništa, najverovatnije iz nehata ili nevoljnosti da se vuku za rukav velike producentske kuće koje bi za malu lovu a za nas veliku, ovde nastavili s radom gde su stali i mnogi jugoslovenski reditelji.
Do Avala-filma, nekada je dofuravao Pionirski voz. Pravi pravcati. S lokomotivom i tri vagona.
Poslednja stanica ove jedinstvene svetske atrakcije, bila je železnička stanica, zgrada u kojoj je i danas kafana. Stanica je bila na trideset metara od Pionirskog grada, koji danas ne zna čemu služi (izvinjavam se, ja ne znam), jer Pionirski grad iako postoji, kao da je preko noći nestao s mape divnog mesta za valjano odrastanje.
Komunisti su osmislili i Pionirski voz, i Pionirski grad, dekretom je osnovan Avala-film, ali ne bih dizao glas protiv komunizma, jer je deo naše istorije, kao što su i Tito i Draža.
Mislim na MIhailovića. O današnjem Draži kao istorijskoj ličnosti, pričaćemo za sto godina. Obojica, i Tito i Draža su dobro znala šta šuma znači.
Ko seče Košutnjak? Ko je namerio da za male pare, zgrne ogromno bogatstvo to se nikada neće saznati kao što se nikada neće saznati ko je sadio „lekovitu“ konoplju u Jovanjici.
Vita jela, zelen bor, molim… Ma nema veze.
Autor je filmski kritičar
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
