Šta je urbanistički plan iz 1972. planirao sa zelenilom u Beogradu do 2.000 godine?

Po zvaničnoj kategorizaciji Ujedinjenih nacija najsloženija, jer obuhvata istovremeno brojna znanja i veštine, kao što su morfologija, kompozicija, ekonomija, saobraćaj, arhitektura, futurizam, nasleđe, ljudi, funkcije, istorija, infrastruktura, ekologija.

A jedna od najvažnijih tema urbanizma je priroda u gradu, ili, kako se to najčešće naziva – “zelenilo”.

Prilikom izrade urbanističkih planova, bilans zelenih površina se predstavlja ili kroz procenat zelene površine u odnosu na ukupnu teritoriju grada ili kroz zelene površine izražene u kvadratnim metrima po stanovniku grada.

GUP Beograda iz 1972. planirao je da do 2000. godine zelenila bude 21 kvadrat po stanovniku.

To je tada svakako bio jedan od svetski referentnih planova, koji je postavio trend poboljšanja i podizanja nivoa kvaliteta života Beograđana. Danas smo daleko ispod ovog trenda i plana.

U evropskim metropolama u trendu je politika poboljšanja kvaliteta života građana i u tu svrhu su doneti programi razvijanja i podizanja zelenih površina, a za postojeće planovi negovanja i unapređivanja.

Šta to znači?

Ubrzani i pun stresa život okreće stanovnike gradova ka prirodi i životu u njenom okruženju.

Gradski parkovi, park-šume, skverovi i drvoredi, povezani sa obodnim zelenim površinama povezuju se u sistem zelenih površina organski uvezan u strukturu grada.

Tako postavljen sistem, pažljivo i stručno implementiran kroz urbanističke planove, vraća prirodu u gradove postavljajući “zelenilo” ponovo na važnu poziciju u kvalitetu života građana.

Vezano za tržište nekretnina u gradovima, stambene četvrti i poslovne oblasti, postižu veću cenu po kvadratu ukoliko su sa projektovanim i planski uređenim zelenim površinama.

U našem gradu, na nesreću, sve je prisutnija stihijska prenamena zelenih površina u različite svrhe i za različite sadržaje.

Danas smo svedoci učestalih i sve agresivnijih pokušaja aktuelne vlasti da se zelene površine pretvore u neke druge namene.

U novom ciklusu urbanističkog razvoja Beograda, koji će nositi nova vlast, biće najvažnije spasiti već napadnute velike zelene površine i sisteme: Kalemegdan, Veliko ratno ostrvo, Park prijateljstva, Tašmajdanski park i druge, kao i sačuvati neokrnjene park-šume (Košutnjak, Zvezdarska, Bojčinska, Lipovička…), te parkove u centralnom gradskom jezgru i drvorede i zelene površine stambenih naselja.

Zadatak je i iznalaziti načine za stvaranje novih zelenih površina i njihovo unapređenje u sistem zelene infrastrukture, uz ostvarenje normativa od bar 30 kvadrata zelenila po glavi stanovnika i uz formiranje jedinstvenog sistema zelenih površina.

Svaka zelena površina, bez obzira na svoju kategoriju će imati svoju funkciju i namenu i u harmoniji sa arhitektonskim elementima će činiti prijatnu ambijentalnu celinu, od dobrobiti za građane Beograda.

Nasuprot tužnoj beogradskoj praksi, svetski primeri pokazuju da je ostvarenje takve vizije moguće.

U svetskim metropolama, ovakve zelene oaze su od neprocenjive vrednosti za grda i građane, pa se kao takve i odgovorno štite i čuvaju.

Beč se smatra jednim od najzelenijih gradova Evrope i sveta sa svojih 120 kvadrata zelene površine po stanovniku.

Jedan od odličnih primera je i London, koji je posle velikog zagađenja 50-ih godina prošlog veka realizovao ambiciozne strateške planove i danas predstavlja jedan od odličnih primera funkcionisanja sistema zelene infrastrukture.

Central park je urbani park u srcu Menhetna u Njujorku. Sa oko 25 miliona posetilaca godišnje je najposećeniji gradski park u SAD.

Građen je od 1859. do 1873. godine, površina mu je 3,4 km, potpuno je uređen i dizajniran, iako je veći deo prirodan. Sadrži nekoliko prirodnih jezera i ribnjaka, širokih staza za šetnju, jahačku stazu, dva klizališta (od kojih je jedno plivački bazen leti), zoološki vrt, staklenu baštu, rezervat sa životinjama, veliku površinu sa drvećem.

Ogromni prostori unutar Central parka koriste se za džoging, biciklizam, skejtove, rolere, posebno vikendom i uveče posle 19 časova, kada je automobilski saobraćaj zabranjen.

Prava vrednost imovine Central parka procenjena je na 528.783.552.000 dolara u decembru 2005.

Tri puta veći je Ričmond park u u londonskoj opštini Ričmond na Temzi.

Najveći je od londonskih kraljevskih parkova i od nacionalnog je i međunarodnog značaja za očuvanje divljih životinja.

To je sada nacionalni rezervat prirode, mesto od posebnog naučnog interesa i područje istorijskih parkova i vrtova od posebnog istorijskog interesa u Engleskoj.

Njegovi pejzaži inspirisali su mnoge poznate umetnike i bio je lokacija za nekoliko filmova i TV serija.

Igrao je važnu ulogu i na Letnjim olimpijskim igrama 1948. i 2012. godine. Istorijski rezervat monarha, park je sada otvoren za sve i uključuje teren za golf i druge sadržaje za sport i rekreaciju.

Hajd park sa svojih 140 hektara je istorijski gradski park u Vestminsteru, u Velikom Londonu.

Kraljevski park, najveći je od parkova i zelenih površina koje čine lanac od Kensingtonske palate preko Kensington gardensa i Hajd parka, preko ugla Hajd parka i Grin parka, pored Bakingemske palate do parka Sent DŽejms.

Sloboda govora i demonstracije su vezuju za Hajd park od 19. veka, a u 20. veku park je postao poznat i po održavanju velikih besplatnih rok koncerata, od Pink Flojda, preko The Rolling Stonesa do Queena.

Park Guell, sistem parkova sastavljen od vrtova i arhitektonskih elemenata, nalazi se na brdu Karmel, u Barseloni, Katalonija, Španija.

Euzebi Guel i Gaudi su osmislili ovaj park, smešten u parku prirode.

Park je građen od 1900. do 1914. godine i zvanično je otvoren kao javni park 1926. godine. UNESKO je 1984. proglasio park svetskom baštinom.

U dizajnu Parka Guell, Gaudi je oslobodio svu svoju arhitektonsku genijalnost i primenio većinu svojih inovativnih strukturnih rešenja koja će postati simbol njegovog organskog stila, a koja će kulminirati stvaranjem bazilike i iskupiteljske crkve Svete porodice (katalonski: Sagrada Familia).

Lako možete zaključiti da formiranje, podizanje i negovanje zelenih površina i njihovo uzajamno povezivanje i zaštita, predstavlja ogromnu dobrobit kako za građane, tako i za grad.

Građani imaju prijatnu ambijentalnu celinu, koriste je za odmor i rekreaciju. Klimatski uslovi su daleko povoljniji, temperatura prijatnija, dok je cirkulacija vazduha intenzivnija.

Za grad, zelene površine koje su u dodiru sa tlom su prirodne retenzije za sve češće velike kiše i takođe utiču na smanjenje temperature u delovima grada gde je velika gustina izgrađenosti.

Na obaloutvrdama, zelene površine sa pažljivo odabranim biljnim materijalom sprečavaju erozije zemljišta prilikom velikih kiša.

Turistički aspekt integrisane prirode takođe doprinosi imidžu grada, a ima visok uticaj na tržište nekretnina.

Sve u svemu, grad sa pažljivo planiranim zelenim površinama, koje su u prirodnom kontaktu sa tlom, sprečava veliki broj rizika, pa se i na taj način podiže nivo kvaliteta života u gradovima.

Zato je “zelenizacija” Beograda neophodan projekat, koji će vratiti harmoniju prirode i života u gradu i doneti dobrobit za život u gradu kako građanima, tako i samom Beogradu.

Za to imamo stručnjake od integriteta, a potrebni ste nam i vi, građani, da uzmete učešće u projektu zelenizacije našeg Beograda.

Autorka je diplomirana inženjerka pejzažne arhitekture

Stavovi autora u rubrici Dijalog ne odražavaju nužno uređivačku politiku Danasa.