Zastava – simbol, a ne dekoracija

Pri tome su najčešće griješi kada se zastava iz horizontalnog (tzv. osnovnog) postavlja u vertikalni položaj ili se zastava nosi u horizontalnom položaju. A to je pak posebno karakteristično kada su u pitanju zastave koje imaju dva ili više različito obojenih polja i bez ikakvog su drugog obilježja. Kod ovakvih zastava je čak moguće da se one, kod pogrešne upotrebe mogu „pretvoriti“ u zastavu neke druge, dakle tuđe, države. Da bismo to podrobnije objasnili, nećemo ići daleko. Analiziraćemo, naime, upotrebu zastave Republike Srpske prilikom proslave Dana Republike Srpske – 9. januara ove godine.

Crveno-plavo-bijela (ili obratno, bijelo-plavo-crvena) dekoracija Republike Srpske

Od svih do sada održanih proslava Dana Republike Srpske, ova je diljem tog bosanskohercegovačkog entiteta bila najpompeznija, posebna ona centralna proslava u entitetskoj metropoli Banjoj Luci. A dekoracija zastavama koja je pratila proslavu Dana Republike Srpske, priča je za sebe. Očito da je urodio plodom apel Milorada Dodika, koji je krajem decembra prošle godine pozvao građane Republike Srpske da i prije proslave istaknu entiteske trobojke na kućama, stanovima, automobilima i drugim mjestima. Šarenila se Republika Srpske tih slavljeničkih dana.

Crveno-plavo bijele zastave bile su posvuda. Nije daleko od istine da su u danima pred proslavu Dana Repubilike najzaposleniji u Republici Srpskoj bili šnajderi i štampari. Trebalo je sašiti i odštampati tu silu entitetskih trobojki. Nije ostalo neprimijećeno da su mnoge zastave Bosne i Hercegovine, od ono malo što ih u Republici Srpskoj i ima, uklonjene u dane proslave. Nažalost.

Dobro, entitetskih zastava je tokom proslave bilo čak na pretek. Ali, bogme, bilo je na pretek i nepravilno upotrebljenih zastava – propusta, koji se ne mogu okarakterisati drugačije nego kao neznanje ili, čak šta više, javašluk. Da to pojasnimo. Zastava Republike Srpske je trobojka, ima tri polja, od kojih je srednje polje plavo, jedno krajnje polje je crveno a drugo bijelo.

Ova zastava je, inače, potpuno identična jednoj od dvije zastave Srbije, onoj koja se zvanično naziva narodnom. Pored narodne, da podsjetimo, Srbija ima i državnu zastavu, koja se od narodne razlikuje samo po tome što je na njoj i državni grb. Samo je još jedna zastava na svijetu identična trobojki Srbije odnosno Republike Srpske. To je zastava bratske Rusije, kako za ovu zemlju vole da kažu i u Republici Srpskoj i u Srbiji.

Dakle, i ona je takođe trobojka, istog rasporeda boja kao i zastava Republike Srpske. U čemu je onda razlika između ovih zastava? Razlika je u tome kako se postavljaju i nose, pri čemu je ”pravilo”: ono što je na zastavi Republike Srpske crveno, to je na zastavi Rusije bijelo, odnosno ono što je na zastavi Republike Srpske bijelo, to je na zastavi Rusije crveno (srednje polje je na obje zastave plavo).

Dakle, ako se zastava Republike Srpske postavlja u horizontalnom položaju, onda je, sprijeda gledano, gornje polje crveno, a donje bijelo. Kod zastave Rusije to je obratno: gornje polje je bijelo, a donje crveno. Tu, kod horizontalnog položaja zastave, rijetko se može desiti da će se u Republici Srpskoj pogriješiti.

Ali, šta ako se zastava Republike Srpske postavlja u vertikalni položaj, bilo da se viješa npr. na fasadu ili iznad ulice? E, u tom grmu leži zec. Za neupućene je tada dilema koje polje postaviti na lijevu stranu, sprijeda gledano: da li crveno ili bijelo. I onda ti neupućeni zastavu postavljaju onako nasumice. Pa pogode ili ne pogode. A pravilo je tako jednostavno: polje koje je u horizontalnom položaju bilo gornje (dakle, crveno), u vertikalnom položaju je na lijevoj strani. Naravno, sprijeda gledano. Kod ruske zastave je obratno: bijelo polje je na lijevoj strani.

Za neupućene je još veći problem kada se zastava Republike Srpske treba nositi (a ne postaviti) u horizontalnom položaju, kao, recimo, nositi u defileu. Mada ni tu nikakve dileme ne bi trebalo biti. Naime, u slučaju da se zastava nosi u horizontalnom položaju, ona u taj položaj prelazi iz vertikalnog položaja, što znači da je, sprijeda gledano, crveno polje na lijevoj strani. Kod zastave Rusije je obratno, što će reći da je na lijevoj strani bijelo polje.

A šta se dešava ako se zastava Republike Srpske pogrešno postavi ili nosi naopako tj. obratno od onoga kako je naprijed rečeno? Ona se tada, logično je, “pretvara” u zastavu Rusije, odnosno postaje zastava te države. A to smo upravo imali tokom proslave na više mjesta u Republici Srpskoj. Na internetu se u nekim gradovima mogu vidjeti fasade zgrada s obješenim trobojkama, na način kako se to radi u Rusiji s njihovim zastavama: bijelo polje je na lijevoj strani, sprijeda gledano.

Takođe na internetu može se vidjeti i mnoštvo fotografija 527 m dugačke trobojke (kažu da je to najduža zastava u Evropi), koja se u Istočnom Sarajevu nosila ulicama na taj način da je bijela traka bila na lijevoj strani, sprijeda gledano. To je, dakle, bila ruska a ne zastava Republike Srpske, kako se pohvalio gradonačelnik ovog grada, posebno naglasivši da je ovu zastavu nosilo više hiljada žitelja Istočnog Sarajeva. Baš lijepo, Sarajlije (istina, one istočne) u svom gradu nose tuđu zastavu. Uz ovaj tekst prilaže se jedna od fotografija, koja to zorno ilustruje.

Ruska zastava opet na čelu svečanog defilea u Banjoj Luci

Banja Luka je, razumljivo, prednjačila u dekorisanju, posebno centra grada. Pored zastava obješenih na fasadama okolnih zgrada, bilo je mnoštvo zastava na jarbolima uz glavnu ulicu i malih zastavica obješenih iznad glavne ulice. I mnogi posmatrači svečanog defilea imali su zastave, najčešće one male. Bilo je tu i zastava Srbije, što je inače uobičajeno u Republici Srpskoj.

Međutim, i Banja Luka je obilovala propustima kada je u pitanju upotreba entitetske zastave, posebno kada je u pitanju ulica kojom se kretao defile a i sam defile. Najprije da objasnimo termin “sprijeda gledano”, koji se redovno koristi kada se govori o upotrebi zastave. Defile se kretao od sjevera ka jugu (čelo je bilo na jugu, a začelje na sjeveru), što znači da je ”sprijeda gledano” bilo ustvari s juga gledano (prema sjeveru).

Iznad ulice (a duž cijele ulice) bile su obješene male trobojke. Ali, kako? Tako da je bijelo polje bilo s lijeve strane, sprijeda gledano. Dakle, bile su to ruske zastavice. Istina, tu i tamo, u istom redu, bilo je i pravilno obješenih zastavica, što upućuje da se radilo baš onako nasumice.

Sam defile, “špartanje” policijskih i civilnih ešalona ulicom Kralja Petra Prvog Karađorđevića (nekada Titovom), upriličen prvi put 2017. godine, takođe je priča za sebe. Na čelu defilea studenti su nosili veliku trobojku veličine 12×6 m, što je mamilo aplauze posmatrača. Oficijelni spiker je rekao da oni nose zastavu Republike Srpske. Ali, avaj. Zastava je nošena tako da je, sprijeda gledano, na lijevoj strani bilo bijelo polje.

Dakle bila je to velika zastava Rusije. Fotografija priložena uz ovaj tekst to nedvosmisleno potrvđuje. Svojevrstan kuriozitet je da je jedan od civilnih ešalona u defileu takođe nosio poveću trobojku, ali je ona pravilno nošena (crveno polje je bilo na lijevoj strani, sprijeda gledano). Učesnicima defilea iz civilnog sektora organizator je, inače, podijelio male zastavice, a u odštampanom uputstvu, koje im je takođe dato, pisalo je, vjerovali ili ne, da svi učesnici, kada se nađu ispred svečane bine, ”desnom rukom mašu zastavicom, uz pogled prema svečanoj bini”. Zar nije bilo bolje da se za vascijelu Republiku Srpsku odštampalo uputstvo o upotrebi entitetske zastave, kao glavnog entitetskog simbola, a ne uputstvo o tome kako će se odati počast uzvanicima na svečanoj bini.

Pitanja isticanja zastave kao državnog simbola po pravilu se reguliše zakonom. Mada Republika Srpska nije država te da zakonskim putem nije regulisala pitanje isticanje svoje entitetske zastave, sasvim je razumljivo da se ona, kada je ova zastava u pitanju, mogla a bogme i trebala ugledati na Srbiju, na koju se inače ugleda i kada treba i kada ne treba. A Srbija je isticanje svoje odnosno svojih zastava zakonskom regulativom riješila baš ovako kako je u ovom tekstu rečeno. Nije zgoreg napomenuti da je ta zakonska regulativa u najvećoj mjeri preuzeta iz odgovarajuće zakonske regulative iz Titove Jugoslavije. Tako je u jednom članu zakona u kojem se tretirala upotreba zastave Jugoslavije decidno stajalo: „ako se zastava nosi u horizontalnom položaju, plava boja nalazi se, po pravilu, s leve strane, spreda gledano“. A, kao što znamo, plavu boju imalo je gornje polje jugoslavenske trobojke.

Jedna narodna mudrost kaže da „ako laže koza, ne laže rog“. Zato smo, da bi i očigledno dokazali našu konstataciju da je na čelu defilea bila ruska zastava, s interneta „skinuli“ jednu fotografiju (od mnogih), koja zorno prikazuje kako se u Rusiji u horizontalnom položaju nosi njihova trobojka. Kao što na fotografiji priloženoj uz ovaj tekst možemo vidjeti, zastava se nosi na isti način kako se nosila i trobojka na čelu defilea u Banjoj Luci: bijelo polje je na lijevoj strani, sprijeda gledano.

Djeluje skoro nestvarno da se organizatoru proslave Dana Republike Srpske potkrala tako velika greška – da se na čelu svečanog defilea nosi tuđa zastava (pa makar ona bila i ruska), a ne najvažniji entitetski simbol, zastava Republike Srpske. Svojevrsna je to blamaža, zar ne. Još nešto: mora da je ruski ambasador u Bosni i Hercegovini, koji je stajao na svečanoj bini uz Dodika, posebno bio zadovoljan kada je na čelu svečanog defilea vidio rusku zastavu. Pod uslovom da je i njemu samom bilo jasno da je to zaista ruska a ne zastava Republike Srpske.

Rusija – Republika Srpska 3:2

Kažu da je u proslavu Dana Republike Srpske u Banjoj Luci „skrhano“ nekih pola miliona konvertibilnih maraka. Ne znamo koliko od tog novca (poreskih obveznika, naravno) otpada na svečani defile, a koliko na sam scenarij tog defilea. Ne znamo ni da li je u scenariju pisalo na koji način se nosi velika entitetska zastava na čelu defilea.

Vjerovatno da nije pa se, možda baš zbog toga, i desilo da se zastava nosila onako nasumice. A onako nasumice zastava se nosila i u defileu prethodnih godina. Uvjerite se sami putem – pogledajte uz ovaj tekst priložene fotografije s do sada održanih defilea (2017, 2018, 2019. i 2020. godine). Naoko, sve isto je, ali ipak nije. Kao što možete vidjeti, 2017. godine zastava je nošena pravilno, 2018. nepravilno, 2019. pravilno, a 2020. godine opet nepravilno. Dakle, tri puta se na čelu defilea u Banjoj Luci našla zastava Rusije, a dva puta Republike Srpske, tako da je rezultat 3:2 za Rusiju. Pažljivi čitalac će uočiti da se zastava nosila pravilno neparne godine, a nepravilno parne, što znači – ako se malo našalimo – da bi se iduće godine (neparna je) moglo očekivati da se zastava nosi pravilno. Bilo bi to, onda, izjednačenje 3:3. Vidjećemo.

Usput rečeno, nemaju samo Rusija i Srbija (u našem slučaju Republika Srpska) zastavu istih boja samo obrnutog rasporeda tih boja. Takav slučaj je, na primjer, i sa zastavama Irske i Obale Slonovače. Slično je i sa zastavama Poljske i Monaka. Nešto slično, ali u drugom smislu, je i sa zastavama Italije i Mađarske te Francuske i Holandije. Vjerujemo da se u pomenutim državama ne može desiti da se državna zastava nosi naopako i time pretvara u tuđu. Inače, kod isticanja zastava, da bi se izbjegla greška, uvijek treba imati na umu onu staru narodnu „tri puta mjeri, jednom reži“.

U Republici Srpskoj to se, očigledno, smetnulo s uma. Ipak, iskreno se nadamo da se greška iz ove i nekih prethodnih godina neće više ponoviti. Posebno, ako se u međuvremenu zakonskim putem reguliše upotreba entitetske zastave.