„Kad samo 63 odsto domaćinstava ima frižider“: Povodom reakcije direktora RZS na Danasov tekst o smanjenoj potrošnji hrane u Srbiji

Prvo, u 2021. godini stopa rizika od siromaštva ili socijalne isključenosti u Republici Srbiji iznosila je 28,5%. Stopa rizika od siromaštva utvrđena je na 24.064 dinara prosečno mesečno za jednočlano domaćinstvo, 43.315 dinara za domaćinstvo sa dvoje odraslih i jednim detom, a 50.533 dinara za četvoročlano domaćinstvo sa dvoje odraslih i dvoje dece mlađe od 14 godina.

Posmatrano prema starosti, lica starosti od 18 do 24 godine bila su najviše izložena riziku od siromaštva – 27,7%, kao i lica stara 65 i više godina -22,7%.

Međutim, stopa subjektivnog siromaštva (mogućnost domaćinstva da“ sastavi kraj sa krajem“) obuhvatila je 88,9% domaćinstava u Republici Srbiji, pri čemu je 14,4% domaćinstava smatralo da veoma teško živi, 29,9%, teško, a 44,9%, sa izvesnim teškoćama. Devedeset pet posto domaćinstava je smatralo da postoji finansijsko opterećene budžeta domaćinstva troškovima stanovanja, i to 51,9 % domaćinstava da ih znatno opterećuju, a 43,3%, da ih u izvesnoj meri opterećuju.

U isto vreme Gini koeficijent, koji predstavlja meru nejednakosti raspodele prihoda iznosio je 33,3.1

Drugo, prema Anketama o potrošnji domaćinstava koje sprovodi Republički zavod za statistiku svake godine i koje uključuju i snabdevenost domaćinstva trajnim dobrima, 2013. godine 98% domaćinstava u Republici Srbiji je imalo frižidere, a 2020. godine samo 63,2%.

Treće, govoreći o smanjenu stanovništva gospodin Kovačević zaboravlja da napomene da je Republika Srbija od 1990. godine izgubila 3,5 miliona stanovnika. Od 1990 . godine kada je imala 9.789. 796 stanovnika do 2022 godine kada ima 6.647.003 stanovnika, Republika Srbija je izgubila oko 3,5 miliona stanovnika, a od 2010. godine kada je imala 7.291.436 stanovnika, gotovo milion. Tako je depopulacija jedna od glavnih karakteristika društva u Srbiji, uz starenje stanovništva. Pored smanjenja nataliteta i porast migracije, značajni porast stope mortaliteta je sve više izražen. U Republici Srbiji je 1990 . godine, uz znatno veći broj stanovništva godišnje umiralo 93.729 lica, dok je broj umrlih lica 1961 iznosio 69.749 pri broju stanovnika od 7.641.962. U 2019. godini umrlo je 103.211 lica, a 2022, 138.124 lica. Broj rođenih 1961. godine iznosio je 155.783, 1990, 145.642, 2010, 68.304, a 2022, 62.250 živorođenih beba.2

Porast stope mortaliteta ilustruju podaci da je 1961. godine broj umrlih na 1000 stanovnika iznosio 9,1 lice, 1990, 9,6, 2000, 13,3, 2010, 14,2, 2019, 14,6, a 2021, 20 osoba.3

Depopulacija zemlje, migracije i nizak natalitet, a visok mortalitet i starenje stanovništva, nikako ne može svedočiti o rastu društvenog standarda.

Četvrto, U prihodima domaćinstava u novcu penzije imaju sve veći deo, te su 2021. godine učestvovale sa 32,6%, prihodi iz redovnog radnog odnosa sa 49,1%, a prihodi van redovnog radnog odnosa sa 2,7%. Međutim, 1991. godine prihodi iz redovnog radnog odnosa su iznosili 50% prihoda domaćinstava u novcu, prihodi van redovnog radnog odnosa 3,1%, a prihodi po osnovu penzijskog osiguranja samo 15,7%. 4

Prema podacima o strukturi lične potrošnje u domaćinstvima Srbije u 2021. godini, 34,4% mesečnih prihoda domaćinstava je odlazilo na hranu i piće, 16, 4% na stanovanje, voda, el. energija, gas i ostala goriva, 9,1% na transport. Što znači da skoro 60% prihoda domaćinstava odlazilo na osnovne životne potrebe, dok je 1991. godine taj procenat iznosio 55,7%.

Prema podacima o količinama proizvoda hrane i pića potrošene u domaćinstvima u toku 2021. godine možemo videti da je potrošnja goveđeg mesa (sveže i zamrznuto) iznosila 21,3kg po domaćinstvu, svinjskog mesa (sveže i zamrznuto), 49,9kg a 1991. godine, 31,6 kg, odnosno 65,1kg. Potrošnja mleka (sveže i dugotrajno) je iznosila 2021, 90, 8 litara, paradajza, 31,7 kg, paprika, 28,7kg, jabuka, 30,5 kg, grožđa, 6,8kg, a prerađevina od voća 2,5kg. Međutim, u 1991. godini potrošnja mleka po domaćinstvu iznosila je 302,6 litara, paradajza, 45,8 kg, paprike, 38,9kg, jabuka, 49,0 kg, grožđa, 12,0 kg, a prerađevina od voća 3,7 kg.5

 Autorka je naučni saradnik Instituta za noviju istoriju Srbije, Beograd

Napomene

1

# Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Potrošnja, prihodi i uslovi života – Prihodi i uslovi života, Siromaštvo i socijalna nejednakost, 202, Saopštenje, 14.10. 2022.

2

# Prirodno kretanje stanovništva u Republici Srbiji, 1961-201, Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Beograd, 2012, str.21; Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Statistika stanovništva, Živorođeni i umrli, januar-mart 2023 – Predhodni podaci, Saopštenje 25.04. 2023.

3

# Prirodno kretanje stanovništva u Republici Srbiji, 1961-201, Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Beograd, 2012, str. 21; Statistički godišnjak, Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Beograd, 2022, str.37

4

# Anketa o potrošnji domaćinstava, 2021, Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Beograd, 2022, str. 15,16; Anketa o potrošnji domaćinstava u 1991, Savezna Republika Jugoslavija, Savezni zavod za statistiku, Beograd, 1993, str, 21

5

# Anketa o potrošnji domaćinstava, 2021, Republika Srbija, Republički zavod za statistiku, Beograd, 2022, str. 69, 70; Anketa o potrošnji domaćinstava u 1991, Savezna Republika Jugoslavija, Savezni zavod za statistiku, Beograd, 1993, str, 63

Stavovi autora u rubrici Dijalog ne odražavaju nužno uređivačku politiku Danasa.