Jezikoslovne teme u Srbiji

Prethodno je u Danasu 11. 3. 2021. objavljeno „Mišljenje“ istog pod naslovom „Lingvistički mutant iz političke laboratorije“, gde je kritikovao „proces rađanja  jednog mutanta (bunjevačkog jezika. A. R.) iz redova dijalekata“ a ovog puta osudio je srpski „jezički hegemonizam“.

Sa stanovišta svog izrazito nacionalnog pristupa, vještopisac vešto bira razloge svoje odbrane prava na nacionalne jezike Hrvata, Bošnjaka i Crnogoraca ali bira i sasvim alogični argument svog osporavanja istog prava Bunjevaca na standardizaciju jezika kao malog naroda sa ustavnim statusom nacionalne manjine u Srbiji.

Na ovu protivrečnost u članku iz marta skrenuo sam pažnju redakciji Danasa ali, na osnovu ovog drugog objavljenog priloga hrvatskog vještopisca, konstatujem kako moja primedba nije naišla na razumevanje.

No, nikad nije kasno Danasu za pružanje šanse Bunjevcima da dobiju članak barem duplog obima od onoga što ga dobija dotični autor.

Kada je reč o jezikoslovnim temama, one kod nas zaista zaslužuju pažnju.

Podaci iz poslednja dva popisa stanovništva Srbije pokazuju kako teče proces prirodne asimilacije putem formiranja mešovitih porodica u kojima se gubi manjinski etnicitet.

Sistemi nacionalne homogenizacije podstiču taj prirodni proces asimilacije manjinskih etnikuma.

Poslednji popis stanovništva pokazuje u AP Vojvodini za 15,21% brojnije stanovništvo srpskog maternjeg jezika od brojnosti nacionalno izjašnjenog srpskog stanovništva.

Na primer, Bunjevaca koji ne govore svojim maternjim jezikom u Subotici je 2011. godine bilo 46,6% a u Somboru 81,2%.

Hrvata-Bunjevaca koji ne govore svojim maternjim hrvatskim jezikom je bilo 59,21% u Subotici odnosno 72% u Somboru.

To su jezikoslovni signali koji se tiču čitave Srbije i zahtevaju pravu pažnju. Da je to problem pokazuje struktura jezika gore naznačenog dopisa Danasu.

Kad analiziramo leksiku ovog teksta, od ukupno oko 1.100 korišćenih leksema (reči računajući više puta korišćene iste reči): kroatogenih reči (koriste ih samo Hrvati) je 34 (3,1%), kroatizovanih ijekavsko-štokavskih reči 42 (3,8%) a ostale (93,1%) su „nepurifikovane“ zajedničke reči koje ovde koristi ukupno navedeno pretežno srpsko ali i po srpskom maternjem jeziku integrisano manjinsko stanovništvo (imam u vidu Vojvodinu).

Treba li poslušati rahmetli Vuka Karadžića pa purifikaciju obaviti novokovanicama poput Vukovog „vještoplesa“, ili „vještopisca“ novinara kako sam ovde pokušao kovati.

U prvi mah sam naumio napisati ovu epistolu na svom „lingvističkom mutantu“, ali sam shvatio da pri tome ne bih odmakao dalje od 10-procentne dopune leksike jezika kojim govorimo kao svojim lingua franca u našim multikulturalnim zajednicama.

Autor je prof. univerziteta u penziji