JNA kao kao baza i osnovni resurs zločina Srbije devedesetih

U ovom dosijeu, koji, prema rečima istraživača Nemanje Stjepanovića, nikada nije obuhvatio i dokumentovao ovoliko zločina, predstavljena je transformacija JNA u srpsku vojsku, odnosno njeno svrstavanje na samo jednu stranu – srpsku. NJen cilj u tom procesu bio je navodna odbrana srpskog naroda koja se zapravo svodila na zauzimanje teritorija koje su, prema zamisli tadašnjeg srpskog rukovodstva, pripadali Srbiji. U toj vojnoj „odbrani“ počinjeni su, prema rečima Stjepanovića, brojni zločini, a neke od njih počinili su direktno oficiri JNA. Kao paradigmu tog kobnog nasleđa i prelaska JNA na isključivo srpsku stranu, Nemanja Stjepanović je naveo Ratka Mladića, haškog osuđenika zbog genocida u Srebrenici, koji je, kako kaže, kao i brojni drugi haški osuđenici, bio pripadnik upravo JNA. Istraživač FHP je u tom kontekstu posebno naglasio činjenicu da upravo Ratko Mladić nikada nije odgovarao, niti je protiv njega podignuta optužnica u vreme kada je bio pripadnik JNA, iako, prema onome do čega se došlo u istraživanju uloge JNA u ratovima, postoje ozbiljne indicije da je kriv i za zločine u Hrvatskoj, dok je JNA još funkcionisala kao takva.

JNA je početkom rata, tokom 1991. godine, naoružavala isključivo srpsku stranu, trudeći se da oružje ne dođe ni u čije druge ruke, praktično glumeći tampon zonu između zaraćenih strana, što je samo bio paravan za isključivu podršku, odnosno glavno izvorište snage srpske snage. Prvi put je JNA otvoreno zauzela srpsku stranu u napadu na selo Kijev, avgusta 1991. etnički čisteći nesrpsko stanovništvo. Tada je JNA sadejstvovala sa paravojnim i vojnim srpskim formacijama, poput Arkanovih tirgova, Belih orlova i ostalih. JNA je, istakao je Stjepanović, prepuštala ratne zarobljenike koji su prosleđivani u logore po Srbiji i Crnoj Gori. U maju 1992. godine, prema rečima istraživača FHP, JNA se povlači iz ratom obuhvaćenih prostora, Hrvatske i BiH, a iz nje nastaju – Vojska RS i takozvane Srpske Krajine. On je apostrofirao ponovo ulogu Ratka Mladića, koji je, kako je rekao, logično nastavio zločinačku „karijeru“ u Vojsci RS, na prostoru BiH.

Prema mišljenju Dejana Jovića, profesora Fakulteta političkih nauka u Zagrebu i Beogradu, u svim državama bivše Jugoslavije postoji praksa „vrlo selektivne interpretacije“ događaja iz devedesetih godina, „pri čemu se činjenice skrivaju ili iskrivljuju“. Naglašavajući važnost Haškog tribunala, zahvaljujući kome su mnogi dokumenti koji bi ostali tajna postali dostupi javnosti, učesnik u predstavljanju dosijea FHP, rekao je da je JNA tema koju je teško istraživati, jer je ona imala svoja pravila i do dokumenata je teško doći.

Jović je naglasio neistinitost uvreženog mišljenja o tome da je JNA bila integrišući faktor, čuvar jugoslovenskog poretka i takozvanih Titovih vrednosti. Ovaj profesor FPN govorio je i o tome kako je tokom osamdesetih godina pojam „manjine“ smatran politički nekorektnim, da su prava manjina stavljena u drugi plan, odnosno da je izostajalo priznanje etničke pluralnosti. Autonomija je, rekao je Jović, bila neprihvatljiva reč. Ključna tačka razdora je, prema njegovom mišljenju, bila prilikom donošenja odluke o tome da li da se zaštite i zastupaju manjine ili većina, zauzelo za interese većine na štetu manjina. Problem je nastao, nastavlja on, zato što niko nije bio većina (pa ni Srbi – 36 odsto) pa se nije imao ko da štiti, dok su se manjine pitale – zbog čega bi bile manjine u većoj državi, umesto većina u manjoj.

Narodi u SFRJ se nisu poznavali

Dejan Jović je zaključio da se narodi u staroj Jugoslaviji nisu međusobno poznavali, odnosno da nije bilo institucionalnog povezivanja kroz kulturu, pre svega. To je postalo najvidljivije upravo u JNA, gde su Srbi prepoznali sopstvenu ulogu kao da su Rusi u SSSR, istakao je Jović, zaključujući da raspad JNA korespondira sa raspadom SFRJ.