Tišina u Beogradu i Prištini na predlog „Kolumbijskog modela“ za Gazivode

Ni Vlada Kosova, ni Vlada Srbije i njena Kancelariji za Kosovo nisu odgovorili na upit RSE da li su dobili tudiju i koliko je ona za njih prihvatljiva.

Studija SAD je izrađena na osnovu Vašingtonskog sporazuma o ekonomskoj normalizaciji odnosa između Kosova i Srbije. U njoj se predlaže rešenje o zajedničkom upravljanju jezerom Gazivode, koje se većim delom nalazi na Kosovu (9,2 km kvadratnih), u opštini Zubin Potok na severu Kosova sa većinski srpskim stanovništvom, dok manji deo pripada opštini Tutin u Srbiji (2,7 km kvadratnih).

Preporučuje se da dve strane, na osnovu “Kolumbijskog modela”, reše sporna pitanja vodosnabdevanja, energetskim agencijama i kontrolom prilikom poplava, te da bi isti model mogao da se primeni i na reku Ibar, koja protiče kroz sever Kosova i Srbiju.

“Kolumbijski model” je zapravo američko-kanadski Sporazum o reci Kolumbija koji je postignut 1961. godine i na osnovu kog su izgrađene četiri brane: tri u Kanadi i jedna u državi Montana u SAD. Iz State departmenta zaključuju da od ovog Sporazuma koristi imaju milioni ljudi sa obe strane granice.

Hidrosistemom zvanično upravlja javno preduzeće „Ibar – Lepenac“ sa sedištem u Prištini, u vlasništvu Vlade Kosova. Izvršni direktor ovog preduzeća Berat (Lushatku) Ljuštaku nije želeo da komentariše studiju o upravljanju Gazivodama uz obrazloženje da je nisu izanalizirali.

Haljim Đerđizi (Halim Gjergjizi), koji je bio uključen u projekat izgradnje veštačkog akumulacionog jezera Gazivode sedamdesetih godina, smatra da je studija SAD prihvatljiva za Kosovo jer se radi samo o upravljanju vodnim resursima, a ne o vlasništvu nad jezerom Gazivode.

Dokumenti Svetske banke ukazuju na to da je i Kosovo bilo uključeno u projekat izgradnje jezera Gazivode 1972. godine. Projekat je koštao više od 100 miliona dolara, a od Svetske banke je uzet kredit od 45 miliona dolara i taj ugovor su ratifikovale tadašnja Pokrajinska Skupština KIM i Savezna Skupština SFRJ, dok je ostatak finansiran kroz specijalni fond za nerazvijena područja preko Banke Kosova.

Avdi (Gjonbalaj) Đonbaljaj, stručnjak za vodne resurse koji je nadgledao izgradnju jezera Gazivode, rekao je za RSE da studija SAD ne može biti prihvatljiva za Kosovo jer se pitanje Gazivoda može rešiti tek nakon međusobnog priznanja Kosova i Srbije i Sporazumom o vodama.

Kako je za Danas Online izjavio direktor Instituta za teritorijalni ekonomski razvoj (InTER) i rukovodeći u Nacionalnom konventu za Poglavje 35 Dragiša Mijačić, dokument SAD je ukazao na važnost jezera Gazivode kao strateškog resursa za Kosovo.

Studija je potvrdila podatak koji je Svetska banka ranije iznela u svojoj analizi, a to je da jedna trećina vodosnabdevanja na Kosovu i 97 odsto proizvodnje električne energije direktno zavisi od akumulacije Gazivode, kazao je on.

Kosovo i Srbija su 4. septembra 2020. godine potpisali Vašinsgtonski sporazum o ekonomskoj normalizaciji odnosa dve strane uz prisustvo tadašnjeg predsednika SAD Donalda (Trump) Trampa.

Novi kosovsski premijer Aljbin Kurti osporava validnost Vašingtonskog sporazuma, jer je navodno tadašnji premijer Avdulah Hoti, koji je dokiment potpisao sa redsednikom Srbije Alksandrom Vučićem, nije imao legitimitet.