Šta je Zapad?

Međutim, čitateljka tada Kišjuhasu može da postavi i sledeće važno pitanje – a šta je to, moliću lepo, uopšte Zapad?

Taj pojam se zaista koristi krajnje komotno (Srbija između Istoka i Zapada), geopolitizovano (Oštra poruka Rusije Zapadu), pa i tabloidno (Zapad protiv Srbije, Zapad želi da sruši Vučića, Zapad u panici! FOTO, VIDEO).

Već trideset godina, Zapad se u Srbiji reklamira i kao jedna mitološka babaroga i dežurni krivac za sve naše nevolje, krivice i odgovornosti.

Naravno, antizapadni sentimenti imaju i mnogo dužu istoriju i organski dublju tradiciju u srpskom društvu, posebno među srpskom elitom.

Pa ipak, malo ko tada zastane i odistinski porazmisli o tome gde, kao i šta, zapravo taj mrski Zapad – jeste?

Da li su granice Istoka i Zapada, kao civilizacije i varvara, pa i one vinske i pivske Evrope, odredili Rimljani i njihovi limesi?

Ili još Aleksandar Veliki?

Možda Put svile kao autoput na duži između Istoka i Zapada, a čija se sredina nalazila u – Samarkandu (dakle, Uzbekistanu u centralnoj Aziji)?

Ili Velika šizma i raskol u hrišćanstvu 1054. godine?

Drugi svetski ili Hladni rat?

U početku, Zapad jeste bio rasistički sinonim jedino za bele, anglosaksonske protestante.

U Americi početkom 20. veka, i migranti Irci i Italijani bili su druga (i niža) rasa, kao nedovoljno bledoliki i Naši.

Otprilike poput imaginarnih Balkanaca, ili pak najnovijih migranata sa Bliskog istoka.

Kako svedoči istoričar Nil Ferguson, nakon klanice Drugog svetskog rata, Zapad je ostao sinonim za tzv.

Slobodni svet.

To jest, za turbokapitalistički prostor na transatlantskom, ali i veoma uzanom potezu od Londona do Vašingtona, eventualno od Strazbura do San Franciska.

Ali, napredovanjem evropskih integracija, ovaj seksi i ekskluzivni klub Zapadnjaka ubrzo narasta.

I danas bez naročite dileme uključuje i Francusku, Holandiju, Belgiju, Luksemburg, te skandinavske zemlje.

Priključuju mu se i ratno poražene (Zapadna) Nemačka i Italija, te Portugal i Španija nakon sloma svojih fašističkih diktatura 1974. i 1975.

Uprkos svom pravoslavlju ili istočnom hrišćanstvu, pa i golemim dugovima prema Evropskoj centralnoj banci, i Grčka jeste bar počasna članica Zapada.

Zato što je na prvom mestu Zapad taj koji mnogo više duguje Grčkoj – filozofiji, demokratiji, arhitekturi i drami.

Ali, onda već nastupaju izazovi, poteškoće i problemi.

Na primer, kud sa onim jugoistočnim komadom Mediterana?

Severnom Afrikom?

Izraelom?

Nisu li Egipat i Mesopotamija famozne kolevke (zapadne) civilizacije?

Šta sa Anatolijom (što je reč koja znači Istok) gde, u gradu Miletu, i nastaje – zapadna filozofija?

Sa Evropom tik severno od Grčke ili Peloponeza?

Dakle, sa Balkanom, a posebno onim – tzv. zapadnim Balkanom?

Kuda i šta smo to onda – mi?

Zapad ili jok?

Zatim, da li je i Južna Amerika koju su, kao i Severnu, kolonizovali Evropljani, takođe deo – Zapada?

I zašto ne, ako je na istoj (zapadnoj!) hemisferi, i još je nazivamo – latinskom?

Šta sa Japanom, koji se još tokom Meiđi perioda (1868-1912) ubrzano modernizovao i ekstremno – vesternizovao?

Zašto je onda Japan nekakav daleki Istok?

Konačno, Rusija.

Da li je ona evropska Rusija zaista Zapad, a Rusija s one strane Urala – istočna i duboko orijentalna?

Ili je, zahvaljujući žilavosti Hladnog rata, Rusija u celini jedan esencijalni i blokovski Istok?

Prag je geografski zapadnije od Beča, i Karlove Vari zapadnije od Berlina, ali se Češka opet posmatra kao istočna, a Austrija i Nemačka kao zapadna Evropa?

Nećemo daleko dogurati ako se u promišljanju granica i suštine Zapada oslonimo o geografiju, religiju ili geopolitiku.

Zapadni društveni i kulturni uticaj zaseca i šire i dublje od nekakvih paralela, meridijana i strana sveta (koje su i onako izmislili ljudi) na geografskoj karti iz kabineta u osnovnoj školi.

On je veći i od reka, brda, planina i raseda, i relevantniji od banalnih religijskih i hladnoratovskih podela u uobičajenoj borbi država i vera za globalnu nadmoć.

U tom smislu, reklamiranje Zapada, i Srbije na Zapadu, uopšte nije priprosta promocija kapitalizma i kolonijalizma.

A što se spočitavalo ovom kolumnisti kao samoproklamovanom levičaru.

Socijalizam, komunizam, pa i sam Sovjetski Savez, proizvodi su civilizacije Zapada podjednako kao i liberalni kapitalizam ili SAD.

Pa i Rusi su kao Zapadnjaci bili zavladali centralnom i severoistočnom Azijom, baš kao i Englezi i Španci nad obe Amerike svojevremeno.

Leve ideologije takođe nastaju na zapadnim osnovama grčkog filozofskog materijalizma i francuskog prosvetiteljstva, a usavršili su ih ateisti i apatridi rodom iz Pruske u čitaonici Britanskog muzeja u Londonu.

Ima li šta panevropskije od toga?

Jednostavno, malo šta je zapadnjačkije od socijalizma, kao i od savremene borbe za društvenu jednakost radnika, žena, manjina i potlačenih uopšte.

Da, i te kako jeste moguće biti i za Zapad, i za demokratski socijalizam.

I zato, šta je onda Zapad?

Zapad su sasvim specifične – društvene institucije.

Prema spomenutom Fergusonu, ove institucije su: (1) decentralizacija i konkurencija, (2) nauka, (3) medicina, (4) demokratija i vladavina prava, (5) potrošačko društvo i (6) veberijanska radna etika.

I to je, otprilike, to.

A ove institucije mogu da se pojave na svim stranama sveta, i među svim rasama, narodima, religijama, kulturama, građanima i ljudima.

Poput aplikacija na mobilne telefone, te se institucije kao kvintesencija Zapada, mogu instalirati u svako društvo na planeti.

Sa više ili manje nevolja, bagova i gremlina usput, ali i samo ukoliko to neko društvo i stanovnici mu zaista žele.

Zapad je, dakle, ovih šest neobičnih drangulija ili društvenonaučnih otkrića.

I upravo zbog njih je Zapad i bio zavladao planetom, pošto su u pitanju bile mnogo bolje opcije u poređenju sa nekim ranijim i drugačijim socijalnim aranžmanima, društvenim ugovorima ili operativnim sistemima.

Zamislimo Evroaziju oko 1500. godine.

Razlike između onog krajnje zapadnog i onog krajnje istočnog dela ovog golemog kontinenta tada su bile minimalne.

Ali, samo par stoleća kasnije, moderni Zapad je zavladao globusom.

Otkud to?

Daleki Zapad je pretekao Daleki Istok zato što je negovao više decentralizacije u politici i konkurencije u ekonomiji.

I Severna Amerika se pokazala uspešnijom od Južne zato što je mnogo ranije usvojila institucije demokratije i vladavine prava.

A ceo svet je požurio da se pozapadnjači zbog neverovatnih uspeha zapadne nauke i zapadne medicine.

Kao što je i Istočna Evropa srušila svoje režime zbog magnetne privlačnosti potrošačkog društva.

Dok migranti i dan-danas migriraju u onaj institucionalni, a ne nužno geografski Zapad.

Jer, Tunis i Alžir su geografski zapadnije od Berlina i Pariza.

I globalni uspon Kine dogodio se tek kad je započela sa usvajanjem pojedinih zapadnjačkih institucija, mustri ili obrazaca potrošnje i života.

Identično kao što je i period najvećeg prosperiteta ovih prostora, socijalistička Jugoslavija, bio period kad je naše društvo bilo institucionalno, društveno, politički i kulturno najbliže – Zapadu.

Moderni Zapad otuda nije ni geografija, ni geopolitika, ni podgrevanje Hladnog rata.

Nije čak ni NATO ili EU, kao ni ideologija, kapitalizam, mitologija ili metafizika.

Zapad nije samo bezbožna Francuska, podla Engleska, mrska Austrija ili pak odvratna Amerika koja nas je, neverovatno, bombardovala samo zato što smo bili ubijali i proterivali sopstvene građane.

Zapad su konkretne društvene institucije – kao mnogo operativnije i funkcionalnije aplikacije za neku državu i društvo.

I zato, hajde da se ne foliramo već jednom.

Biti protiv Zapada danas ne znači zaista protivljenje francuskom ili britanskom kolonijalizmu, te skaradnim američkim ratovima u Vijetnamu ili Iraku.

Već znači biti protiv decentralizacije, konkurencije, demokratije, sekularizma, vladavine prava, nauke i medicine, potrošačkog društva i radne etike.

Upravo zbog instaliranja ovih neobično mobilnih zapadnih institucija u društvo, a potpuno suprotno geografskim kartama, jedan Japan je danas – zapadnije od Moldavije ili Mozambika.

Kao što je i Španija zapadnije od Kolumbije, Australija zapadnije od Poljske, Novi Zeland zapadnije od Bosne i Hercegovine, Južna Koreja zapadnije od Severne Makedonije, i Rumunija zapadnije od Srbije.

I zbog svojih zapadnih institucija, sva su ta raznovrsna društva istovremeno i mnogo srećnija.

I zato, kad ovde strastveno zagovaramo Srbiju na Zapadu, mi ne zagovaramo nekakvu plitku geopolitiku, kapitalizam, neoliberalizam ili neokolonijalizam.

Niti gubitke identiteta, tradicionalne porodice, nejači, svetinja i ostalih fikcija za umno nedorasle.

Ne, mi zagovaramo samo usvajanje spomenutih modernih i zapadnih društvenih institucija poput demokratije, decentralizacije, nauke, medicine, demokratije, vladavine prava, sekularne države, konkurencije, slobode govora i izražavanja, pa i institucija potrošačkog društva i radne etike u Republici Srbiji.

Ništa više i ništa manje, okej?