Kalendar Vitlejema

Kao i u mnogim značajnim svetim mestima u Palestini, ovde su tri hrišćanske crkve sustanari i upravljači. Najviše odgovornosti i „suverene teritorije“ pripada grčkoj Jerusalimskoj patrijaršiji. Poznate su, međutim, međusobne večne sumnjičavosti i sukobi, nekad i kaluđerske tuče oko održavanja i tumačenja nadležnosti, ne samo kanonskih već i oko korišćenja metle u svetom prostoru.

Fermanom osmanskog sultana – svetovnim upravljačem i pripadnikom druge vere – 1852-1853. strogo je propisano primirje, po kome otad svako može da upravlja samo prostorom na kome se zatekao u vreme donošenja i danas važećeg status quo zakona.

Istorija Crkve rođenja Hristovog seže do četvrtog veka, od utemeljivača carice Jelene i njenog sina cara Konstantina i ma koliko se od nastanka menjala (današnja je izgrađena 565. godine, kao amanet vizantijskog cara Justinijana) što zbog razaranja, požara ili zemljotresa – nije blještavo saborno mesto, a sa nešto sačuvanih mozaika iz najranijih dana, posebnom jednostavnošću čuva večni mir i najbolja je slika iz poruke iz jevanđelja: „A kad se rodi Isus u Vitlejemu Judejskome, za vreme cara Iroda, a to dođu mudraci od istoka…“

O svetoj zemlji, bio to Vitlejem, Kana, tiberijske obale ili bilo koje drugo hodočasničko odredište svih vera sjajni, izraelski književnik Amos Elon jednom je valjano zabeležio: „Ljudi su stigli do Meseca u potrazi za novim Jerusalimima, ali ovaj ovde na Zemlji ostaje zauvek, kao što postoji od pamtiveka.“ Podele su, međutim, precizne. Zavade nisu prepuštene samo duhovnicima. U pećini rođenja, ispod crkve, nad srebrnom zvezdom sa četrnaest krakova utisnutom u mermerni pod gori petnaest kandila, a objašnjenje precizno upućuje: „za šest brinu pravoslavni Grci, pet ih je u nadležnosti Jermena, četiri su katolička“.

Davni zapis revnosnog putopisca beleži: „Do 1846. godine Hram rođenja stajala je zapuštena, a takva je bila i okolina. Bila je izložena pljačkašima. Veći deo mermernog poda u crkvi je razvučen u prvoj polovini 19. veka i upotrebljen na mnogim građevinama u čitavom kraju, sve do nekih svetih jerusalimskih. Iste godine iz pećine u kojoj je rođen Hristos ukradena je srebrna zvezda. Crkva rođenja je 1851. bila na teritoriji, kojom je vladala osmanska imperija. Ali, pred Božić 1852. Napoleon III je uputio izaslanika pred Portu i naterao Turke da priznaju Francusku kao ‘vrhovni autoritet’ u Svetoj zemlji, što su Latini izgubili u 18. veku. Sultan je u pećini postavio srebrnu zvezdu sa ispisom na latinskom jeziku. Ali, Ruska carevina je osporila promenu ‘autoriteta’, pozivajući se na ranije ugovore iz 1757. i 1774. i poslala vojsku u područje Dunava. Kao rezultat – izdati su novi osmanski fermani, kojima je promenjena ranija odluka i poništen sporazum sa Francuzima: obnovljen je do daljeg grčki vrhovni autoritet nad crkvama u Svetoj zemlji, ali – kako pojedine crkve nisu imale uticaj na carske odluke – porasle su lokalne tenzije. Ovo i krađa Srebrne zvezde dolilo je ulje na dalje rasprave između ruske i osmanske carevine oko kontrole nad svetim mestima širom regiona. Ima istraživača koji krađu Srebrne zvezde iz pećine u Crkvi rođenja često pominju kao jedna od varnica za izbijanje Krimskog rata!“

U naše doba postupci su – čini se – razumniji. Crkva Hristovog rođenja u Vitelejemu od 2012. je upisana na listu svetske baštine, uvedena kao prvi palestinski spomenik na spisku Uneska.

Ali, vitlejemski hram je i među stotinu najvrednijih dobara u opasnosti od propadanja. Sedamnaestovekovno trajanje nalaže više brige čitavog ljudskog roda, samo molitve i čestitke nisu dovoljne.