Vitlejemska obnova

Veličanstvenost davno podignutog spomenika danu Hristovog rođenja, ma koliko se od nastanka u četvrtom veku menjao – što od razaranja, požara ili zemljotresa – nije blještava, a još i sačuvanim mozaicima iz prvih dana, jednostavnošću smireno čuva poruku jevanđelja: „A kad se rodi Isus u Vitlejemu Judejskome, za vreme cara Iroda, a to dođu mudraci od istoka u Jerusalim…“

Tesari i drugi majstori sada se smenjuju sa monasima, poštujući stoletni mir svetinje.

Stručnjaci upozoravaju da krov „opasno curi“. Upravitelj projekta zaštite Afif Tveme iz palestinske firme, koja vodi osetljiv posao „spajanja vekova“ objašnjava agenciji AP: „Voda ima ubitačan efekat na zidove, freske, mozaike i podove. Može trajno da ošteti sve u jednom od najznačajnijih hramova čitavog hrišćanstva.“

Crkvu, podignutu nad malom vitlejemskom pećinom Hristovog rođenja, prošle godine je primila dva miliona hodočasnika. U njoj su hrišćanski sustanari – kao i u mnogim najznačajnijim svetim mestima u Palestini – grčka Jerusalimska patrijaršija, rimokatolici i pravoslavni Jermeni. Njihovi tradicionalni sukobi oko održavanja i upravljanja istorijska su smetnja brizi o zajedničkom molitvenom domu, u kome su prelasci „crvene linije“ ne retko slika Berlinskog zida.

Prva bogomolja je podignuta u četvrtom veku. Današnja je zapravo vizantijska bazilika cara Justinijana Prvog, koji je vladao od od 527. do 565. godine. Sada je, razumljivo, preko potrebna hitna obnova spomenika, koji je Unesko, sa svoje liste zaštićenih, stavio među „posebno ugrožene“. Kako duhovnici – otkad se pamti – i pored svih zvona na uzbunu nisu uspevali da se slože, konačno ih je sekularna palestinska uprava privela „građevinskoj slozi“, ali uz odobravanje milion dolara za radove, pored još 800.000 priloga iz privatnih fondova.

„Palestinska autonomna uprava preuzela je na sebe vodeću ulogu u finansiranju“, izjavljuje Ziad al Bandak, savetnik za hrišćanske poslove Mahmuda Abasa.

Ostatak troška do tri miliona dolara za prvi korak – po vestima u medijima – dolazi iz Francuske, Mađarske, Rusije i Grčke. Kanadski inženjeri, međutim, računaju da je neophodan čak budžet od 10-15 miliona dolara.

Predviđa se da početna faza obnove traje godinu dana. Italijanska porodična kompanija Piačenti, u šest generacija poznata po obnovi značajnih istorijskih lokacija širom sveta, obaviće najosetljiviju operaciju – zamenu drvenih greda od kedrovine i bora, nosača krova. Jednom su isto to uradili venecijanski stolari, ali – 1478. Tada je to bio zajednički projekt evropskih vladara i donacija engleskog kralja Edvarda IV, dok je materijal dopremljen brodovima venecijanskog dužda.

Za vreme britanskog mandata u Palestini od 1917. do 1948. obavljena su „manja krpljenja“, kao i pod jordanskom vlašću do 1967, potom i izraelskom upravom.

Čitav najnoviji započet postupak potrajaće, verovatno, četiri-pet godina. „Sačuvaćemo što više originalnih delova, a ono što se menja biće, koliko je moguće od istih materijala, pre svega istog drveta“, kaže predstavnik izvođača u 2013.

U Svetoj zemlji, „čuvari obeležja postanja hrišćanstva“, večno su međusobno sumnjičavi. Nepoverenje različitih crkava poznato je i po tučama i po ozbiljnijim sukobima, mnogim žrtvama, davnim i skorijim. Zvanično su neprijateljstva prekinuta, ne dobrom voljom, već strogim fermanom osmanskog sultana 1853, Status quo zakonom po kome otad svako upravlja na čemu se u to vreme zatekao.

Islamska carevina pokušala je tako da propiše primirje, a i kako bi neophodni radovi bili obavljani prethodnim dogovorom, bez obzira na teološke razlike i podeljeni suverenitet.

Ali, kad je – recimo – zemljotres 1927. teško oštetio crkvu Svetog groba u Jerusalimu, gde su nosioci stambenog prava Jerusalimska pravoslavna patrijaršija, Jermeni, rimokatolici, od devetnaestog veka i istočnohrišćanski Kopti, Etiopljani i Sirijci, prošle su tri decenije u dogovaranju i još toliko vremena je trebalo da se obavi opravka.

I danas – od 1852 – na prozor iznad ulaza u crkvu Svetog groba stoje naslonjene merdevine do kojih je sporan pristupni put.

U vitlejemskom Hramu rođenja je, pored centralnog oltara grčkog pravoslavlja, i skromniji jermenski, a uz bogomolju posvećenu Bogorodici je naslonjena i katolička, franjevačka crkva Svete Katarine, sagrađena tek krajem devetnaestog veka. U eri televizije ona se viđa na ekranima uz božićne prenose 25. decembra. Onaj monumentalni deo crkve, koji pamti sedamnaest vekova od prvog temelja – videće se sedmog januara.

Uostalom, ključeve vrata crkve Svetog groba u Jerusalimu vekovima čuvaju dve muslimanske porodice – od 1192. i Saladina Nuseibe i kasnije, osmanskim ukazom, i al Gudie. Tako je do naših dana.