Božićna lektira (1)

Isus je najavljivao „Kraljevstvo Božje“. S obzirom na to da je bio Jevrejin, kojeg su brojni Jevreji njegovog doba smatrali Mesijom, Prorokom (dakle, Hristosom ili Hristom), to njegovo najavljivanje kraljevstva Božjeg, moralo je značiti ništa drugo do podsećanje na starozavetno Kraljevstvo Jahvino, kraljevanje Boga Izraela nad Izraelom, nad zemljom koju je, prema narodnom predanju, Bog podario svom izabranom narodu, narodu jevrejskom kao svetu svoju i njegovu zemlju.

U kojim okolnostima Isus propoveda ove reči? U doba okupacije „svete zemlje“. Od 6. godine naše ere, Judeja je rimska provincija. Dakle, Isus podseća svoje sunarodnike, svoje zemljake, na to da je Izrael kraljevstvo isključivo Boga, a ne čoveka, pa bio on i Ćesar Rimske imperije, imenom Oktavijan Avgust, Tiberije ili Vespazijan, svejedno. U ovom zahtevu za „Kraljevstvom Božjim“ stanuje, dakle, jedan antiokupacijski, snažan politički oslobodilački program, koji je tokom vremena, započevši već u prvom veku, ispran od svake svoje političnosti i pretvoren u simbolično značenje zagrobnog kraljevstva.

Prvi koji je u evropskoj literaturi osvetlio ovo idejno-ideološko zamućivanje jeste hamburški deista, filozof epohe prosvetiteljstva, Herman Zamuel Rajmarus, u znamenitom svom spisu „O ciljevima Isusa i njegovih učenika“, objavljenom 1778, deset godina po smrti autorovoj. U njemu je razložno objašnjeno u kojoj je meri Isusov priziv kraljevstva Božjeg, carstva Nebeskog, kako vam drago, u stvari, poziv na borbu protiv Rimske imperije u Palestini, dakle, protiv paganskih okupatora i njegovih jevrejskih slugu, domaćih izdajnika, koje je oličavala pre svih sveštenička judejska aristokratija.

Ta aristokratija, koja je živela i preživala u velelepnim jerusalimskim vilama – kao što i pravoslavna i katolička sveštenička aristokratija danas živi i preživa u velelepnim zdanjima od Moskve do Rima, i od Istanbula do Buenos Ajresa, u Beogradu kao i u Zagrebu – svakodnevno je u Hramu prinosila žrtve u večnu slavu aktuelnog imperatora Rimskog carstva i rimskog naroda. Naravno, bilo je puno onih koji ovu kolaboraciju nisu prihvatali, koji su je osuđivali, odupirali joj se, i protiv nje se konspirativno bunili ili oružano borili. Među njima, od samog početka okupacije, prednjačio je zilotski pokret otpora, koji je osnovao Juda Galilejac, partizan, vođa prvog ustanka protiv okupatora. NJega „Djela apostolska“ pominju, sramno, kao lažnog Mesiju.

Među onima koji su pružali otpor rimskoj okupaciji i visokom judejskom kleru koji ju je opsluživao, bio je i Isus iz Nazareta sa svojim učenicima i sledbenicima. Među tim učenicima, pak, nalazi se i apostol Petar, koji se pre toga zvao Simon, a bio je zilot! Ako to prećutkuje Jevanđelje po Marku, ne prećutkuje jevanđelista Luka, koji ga, bez zazora i osude, naziva zilotom. Ako tome pridodamo i činjenicu da su dvojica „razbojnika“, razapeta na krstove, izdahnula u društvu raspetog Isusa, pripadnici zilotskog pokreta otpora, onda postaje jasnija veza Isusa, Isusovih učenika i zilotskog pokreta u sve to vreme pobunjeničkoj Judeji. Isus nije zilot, ali su njegovi ciljevi gotovo istovetni sa ciljevima zilota.

Krajem dvadesetih godina dvadesetog veka Robert Ajzler, u svojim će proučavanjima ovog pitanja prvi, jasno i razgovetno, staviti do znanja da je Isusov pokret, koji proishodi iz pokreta Ivana Krstitelja, u tesnoj vezi sa zilotskim pokretom otpora. Na tragu njegovih spisa, uključujući i potom otkrivene spise kumranske hrišćanske zajednice Jevreja, koju su uništile Vespazijanove čete, anglikanski sveštenik, profesor komparativne religije na Univerzitetu u Mančesteru, Semjuel DŽordž Frederik Brendon, napisaće i 1967. godine objaviti sjajnu knjigu „Isus i ziloti: studija o političkom faktoru u ranom hrišćanstvu“, u kojoj će razjasniti istorijsku ulogu Isusa iz Nazareta, koja se od predstave što ju je o njemu stvorila kanonska teologija, prilagođavajući se svetovnoj moći u strahu za opstanak, razlikuje kao Nebo i zemlja, Bog i šeširdžija.

Osnova Brendonovog proučavanja i otkrića jeste kontekstualna egzegeza prvog, naime, najstarijeg jevanđelja, Jevanđelja po Marku. Prvo pitanje koje ovaj autor postavlja jeste: u kojoj društvenoj situaciji piše jevanđelje Marko, za koga i za kakve potrebe? Markovo jevanđelje nastalo je u Rimu, neposredno po rimskom rušenju Hrama u Jerusalimu i progona Jevreja iz Palestine 70. godine, čemu je prethodio uspeli judejski ustanak zilota 66. godine, kad su pobunjenici svrgli korumpirani, kolaboracionistički judejski kler, postavili novi, prema drevnom pravilu bacanja kocke, i ukinuli prinošenje žrtava u slavu paganskog imperatora i rimskog naroda. Tu se nalazi razlog Markovom jevanđelju, koje je poslužilo kao uzor ostalim jevanđeljima, i koje je skrojilo jednog Hrista kakav će se održati u svesti hrišćana do dana današnjeg, a da ima vrlo malo sličnosti sa Isusom iz Nazareta, koji je pod Poncijem Pilatom trpeo i stradao, bunio se i ratovao.