Nepotkupljiva komunikacija

Dakako, ukoliko je to komunikacija nepotkupljivog autora s nepotkupljivim čitaocem. Jer i književnici su vrlo potkupljivi. Većina ih je sluganska – „potkupljiva i potkupljena, ona se usudi nešto reći tek kada nema apsolutno nikakvog rizika da će za izrečeno snositi konzekvence“.

Nepotkupljen je, dragocen, razgovor Merime Omeragić s Dubravkom Ugrešić, koji, uz kraći uvodni esej književnice, čini knjigu „Brnjica za vještice“ (Multimedijalni institut, Zagreb, 2021).

Ular za alapače, brnjica za brbljivice, brnjica za veštice (scold’s bridle, witch’s bridle), koristila se u 16. i 17. veku u Engleskoj i njenim kolonijama.

Namicali su je ženama na lice, zatvarali joj njome usta, vezivali i krotili jezik, kao zverima, kao robovima, da budu glava bez jezika – kako se u našoj kulturi sočno patrijarhalno određuje ovaj najviši moralni status majke, supruge i kćeri.

Danas se ne koriste brnjice, ali se jezik ženama i dalje kroti, a glas zaglušuje.

Metode i tehnike su sada perfidnije, u prividu individualnog izbora, ali i dalje neizlečivo frustrirajuće. U njima učestvuju aktivno i žene, samosakateći svoj govor, svoje telo, po podobiju muških fantazija.

„Zbog muških pigmalionskih fantazija razvila se golema kozmetička industrija… U stanju smo izmisliti brže avione, ali stjuardese će i dalje nositi uske suknje i visoke potpetice…“, da navedemo samo one reči autorke koje razobličuju najočiglednije forme ženskog svakodnevnog samobrnjičenja da bi se položio ispit za žensku ikonu patrijarhalnog sveta.

„Crkva je apsolutno najdugovječniji, najbrutalniji i najmoćniji osakatitelj žena i ženskog samopouzdanja“, veli Dubravka Ugrešić, „pritom je brutalno iskasapila emancipiraniju žensku predkršćansku imaginaciju i prilagodila je svome mizoginom religijskom konceptu.“

Istina je oštra. Mora biti oštra, jer živimo u kulturi laži. Vladajuća religija u nas je temeljena na laži, naša vladajuća umetnost i književnost izrazi su laži i potkupljivih ubeđenja; u temelju naših država potpornji su laži, a patriotizam je „definitivno socijalno patološka pojava“.

Da bi se ostvarivala kao nepotkupljiva komunikacija, da bi bila nepotkupljiv tekst, književnost mora da izda i državu i crkvu i ideologiju nacionalne književnosti i rodoljublje. Jednom reči, književnost mora izabrati egzil. Književnost je, naime, egzil par excellence. O tome danas na jeziku hrvatskosrpskom, rečju i delom, niko drugi ne svedoči pouzdanije i nepotkupljivije od Dubravke Ugrešić.

„Kako se kultura koja je zasnovana na principu etničkog ekskluziviteta uopće može zvati kulturom?“

„Kako itko može reći da je hrvatski književnik, a da nije protestirao protiv rehabilitacije ustaša?“

„Kako je itko mogao moralno izdržati paljevine knjiga i sistematsko čišćenje hrvatskih knjižnica od ne-hrvatskih knjiga, a da ne umre od stida ili barem ne progovori o tome? Je li itko od mojih kolega, književnika, snažno protestirao?“

„Je li se itko ikada glasnije pobunio i učinio najmanje što se u takvim situacijama može učiniti, a to je dati otkaz, na primjer?“

„Hrvatska je mafijaška državna struktura, koja se na van predstavlja kao ratna žrtva, čak i trideset godina nakon rata.“

Srpska savremena država je mafijaška struktura, koja se predstavlja kao pobednica, čak i dvadeset godina posle rata. Ali, i srpska savremena književnost je mafijaška struktura, srpska umetnost i srpsko pozorište, danas su, takođe, mafijaške strukture. Srpsko novinarstvo je mafijaška struktura za ugled mafijaškim strukturama u svim drugim domenima.

Sadržaj i forma domaćih filmova i televizijskih serija nije ništa manje nehumana negoli delatnosti Palme i Pahomija, privrede i Crkve.

Srpska savremena književnost i umetnost preuzima mizogini patrijarhalno nacionalistički koncept crkvenodržavne ideologije, ili, ako se izdaje za liberalnu, ćuti o istom tom mizogino patrijarhalnom nacionalističkom konceptu crkvenodržavne ideologije. To je, dame i gospodo, izvorište i ušće režima Aleksandra Vučića i Srpske napredne stranke. Taj srpski režim, naime, najpre se ima srušiti u srpskoj književnosti i pozorištu.

Sav Beograd je okićen crtežima s likom Ratka Mladića, ratnog zločinca. Zašto? Zato što neki maloletnici iskreno misle da je to njihov Čegevara. Da bi nevini dečaci tu neistinu mislili iskreno, neko od kulturnog uticaja morao je ozbiljno da laže.

Evo jednog primera potkupljivosti „zlatnog ćutanja“, koje nije zabeležio nijedan pozorišni kritičar: na poslednjem Bitefu izvedena je na srpskom jeziku predstava Rimini protokola „Konferencija odsutnih“, u kojoj se govori o „genocidu u Ruandi“, ali i o „masakru u Srebrenici“. Liberalno rukovodstvo jedne od najznačajnijih međunarodnih kulturnih manifestacija u Srbiji genocid u Srebrenici naziva lažnim imenom.

Kad pozorišni umetnici i organizatori, književnici i novinari potkupljivo komuniciraju, oblikuju potkupljivu publiku i čitaoce.