Srpski bioskop (1/3)

To je sasvim logičan spoj dve nemoralnosti.

Kaljanje poslednjih uspomena na period Narodnooslobodilačkog rata i antifašističke borbe, socijalističke revolucije i Jugoslavije, falsifikatorsko uzdizanje četničkog kolaboracionističkog pokreta do ranga patriotskog, antifašističkog otpora, prenebregavanje teme ratnih zločina u vreme režima Slobodana Miloševića i, istovremeno, glorifikacija ratnih zločinaca iz tog perioda, kao i jedinstvena masa filmova i televizijskih serija u kojima su glavni junaci svirepi kriminalci, čija se neustrašivost u službi privatnog probitka i luksuznog života, pretvara u društveni ideal koji poništava i najmanju ideju borbe za ono što se nekad nazivalo opštim dobrom, to su ideje kojima se rukovode i kojima rukovode publiku scenaristi i filmski i televizijski reditelji u Srbiji.

Ko ima takvu kinematografiju, ne treba da se boji pretnje od demokratije i vladavine ljudskih prava – oni tu nisu ni na vidiku.

Postojao je jedan kratak, prekratak period proplamsaja filmskog stvaralaštva, koji je imao kritički odnos i progresivan politički stav, urodivši, doduše, samo s četiri igrana filma.

Taj efemerni kinematografski zaokret bez nastavka, dogodio se u periodu 2009-2011, a kartel njegovih filmova je ovaj: „Život i smrt porno bande“ Mladena Đorđevića, „Srpski film“ prema scenariju Aleksandra Radivojevića, u režiji Srđana Spasojevića, „Tilva Roš“ Nikole Ležaića, „Klip“ Maje Miloš.

Reč je o umetničkim delima koja su izazvala animozitet ne samo srpskih nacionalista i njihove čvrste desnice nego i mlitave građanske levice i njenog negovanog ukusa i rafiniranih manira.

Stoga nije čudno da su, posle ovako zrelih i snažnih prvenca, svi ovi autori deset godina, do dana današnjeg, ostali bez drugog svog filma.

Posle ovog kratkog kontrakulturnog napada, usledila je kontrarevolucionarna osveta srpske kulturne elite, koja raspolaže novcem za produkciju i bira ideje na koje će da ga uloži.

No, kad jednog dana bude ozbiljno napisana istorija srpske kinematografije na početku XXI veka, tamno sunce ova četiri filma pomračiće sve one nakinđurene uveoke koji danas zasenjuju prostotu svojim imitacijama bugarskih i hrvatskih serija, koje pak imitiraju programe kompanija Netflix i HBO.

Posle ova četiri filma nastupio je, dakle, radikalan prekid s kritičkom poetikom u srpskoj kinematografiji.

Taj prekid je usaglašen sa političkim prekidom i promenom za kormilom vlasti 2012. godine.

Na scenu je stupila koalicija Srpske napredne stranke (koja je nastala izdvajanjem iz Srpske radikalne stranke) i Socijalističke partije Srbije.

Ta je koalicija suživot, saradnja, udruženi kriminogeni poduhvat starih, proverenih nacionalističkih kadrova iz vremena režima Slobodana Miloševića, njegovih direktnih saradnika i njihovog političkog podmlatka.

A da je prethodni period vlasti od 2008. do 2012, koji predstavlja i najbolji period srpske kinematografije u prvih dvadeset godina ovog veka (zato što su u njemu nastala četiri ekskluzivno kritična srpska filma), tada pod kohabitacionom vlašću Demokratske stranke i Socijalističke partije Srbije, i sam, u suštini, bio veoma suzdržan u rešavanju glavnih političkih pitanja, i da je svojom suzdržanošću, nerešenošću, oklevanjem, kukavičlukom i političkom nezrelošću upravo pripremao put regresiji, koja je usledila, najbolje govore dva filma koja su tokom tog perioda nastala.

Ta dva filma ukazuju na moralnu potkapacitiranost i nekadašnje Demokratske stranke (od koje su danas ostali samo bledi tragovi) da, s jedne strane, brani ideale antifašizma i partizanskog pokreta, a s druge, da prizna genocid u Srebrenici kao zlodelo režima Slobodana Miloševića i skine breme disperzirane odgovornosti sa građanki i građana Srbije, upirući prstom nepokolebljivo na istinske ne samo izvršioce i naredbodavce tog genocida i ostalih masovnih zločina, nego i na inspiratore koji se nalaze u srži kulturne elite koja i danas određuje kulturnu politiku Srbije, kao što je to činila i tokom osamdesetih i devedesetih godina prošlog veka. Posredi su filmovi debitanta Vladimira Perišića i doajena Miloša Radivojevića: „Obični ljudi“ i „Kako su me ukrali Nemci“.