Izložba o životu i delu arhitekte Nikole Dobrovića u Galeriji SANU

Autori izložbe „Pod zastavama modernih pokreta“ i istoimenog kataloga na srpskom i engleskom jeziku su Marta Vukotić Lazar i Bojan Kovačević, a dizajn postavke delo je Marine Dokmanović.

– Obeležavanje Dobrovićeve godišnjice obuhvatiće niz događaja tokom 2022. u saradnji sa mnogobrojnim institucijama. Planirano je još nekoliko izložbi, međunarodna konferencija, okrugli stolovi i debate, umetničke radionice, štampanje knjiga, nastavni programi posvećeni Dobroviću… Izložba u SANU je centralni događaj svega toga, a njen naziv sažima i prikazuje smer svih arhitektonskih i umetničkih zalaganja, aktivnosti, ideja i planova Nikole Dobrovića. Duh moderne je temelj njegovog celokupnog stvaralaštva i revolucionarnog odnosa i tvrde, radikalne borbe protiv istoricizma i ostataka 19. veka u svim fazama njegovog rada – rekao je akademik Milan Lojanica, juče na konferenciji za novinare u Galeriji SANU, na kojoj je najavljeno otvaranje izložbe „Pod zastavama modernih pravaca“.

Prema njegovim rečima, izložba ima dva toka – jedan govori o karakteru dela Nikole Dobrovića, a drugi o okolnostima i miljeu u kome je stvarao.

– Dobrović je zapravo srednjoevropski arhitekta i zagovornik projugoslovenskih ideja, čija je tek poslednja faza stvaralaštva posle Drugog svetskog rata vezana i najvažnija za Srbiju i Beograd u koji je došao sa kapom partizana sa ostrva Visa. U Beogradu je iskazao sintezu svih svojih životnih pogleda o arhitekturi, urbanizmu i društvu. NJegov delo je reper, a kapitalni makro-projekti imaju futuristički duh i idealistički pogled na budućnost. Pre dolaska u Beograd Dobrović je pravio je lepe i vredne kuće, ali tek beogradska faza učinila ga je gigantom i stožerom preobražaja cele jedne sredine… Nikola Dobrović je blistavo ime bez premca u novijoj istoriji naše arhitekture i kulture sa kojim se može pokrenuti pitanje sadašnjosti i budućnosti Beograda – naglasio je akademik Lojanica, inače Dobrovićev učenik i predsednik Odbora SANU za pripremu i obeležavanje njegove godišnjice .

Reč je višedisciplinarnoj izložbi koja, kako je objasnila Marta Vukotić Lazar, ima osam celina u okviru kojih je na jednom mestu izložen materijal iz različitih institucija zahvaljujući čemu će se „javnost prvi put u celosti upoznati sa životom, delom i vremenom u kojem je Dobrović stvarao“.

Postavku čini originalna arhivska građa iz Dobrovićeve zaostavštine, koja se čuva u Muzeju nauke i tehnike i Arhivu SANU, umetničke fotografije stanja njegovih izvedenih objekata, kao i istorijske fotografije i razglednice, pet za potrebe izložbe urađenih video materijala o Dobrovićevom opusu u Pragu, Dubrovniku i Beogradu.

Tu je i film iz 1964. o savremenoj arhitekturi Jugoslavije „pozajmljen“ iz fonda Filmskih novosti.

Izloženo je i osam slika Nikolinog brata slikara Petra Dobrovića iz fundusa Narodnog muzeja Srbije i Kuće Legata Galerije Petra Dobrovića, čiji je dolazak u Beograd bio, kako se juče čulo, „udar groma u ovoj kulturnoj sredini“.

Uz sedam maketa izvedenih objekata Nikole Dobrovića, gde centralno mesta ima zgrada Generalštaba 1984. proglašena za kulturno dobro, a 1999. stradala u NATO agresiji na SRJ, izložena je skulptura Mrđana Bajića na temu NATO bombardovanja ovog Dobrovićevog dela.

– Cilj izložbe nije samo da pronikne u opus arhitekte Nikole Dobrovića, nego i da ukaže na sva njegova jedinstvena dela koja nisu samo uporišne tačke važne za istoriju moderne arhitekture Beograda, Dubrovnika, Herceg Novog, Igala… nego i dokumenta epohe i svojevrsni simbol vremena kojem je on kao graditelj pripadao – naglašavaju autori postavke.

Obeležavanje 125. godišnjice od rođenja Nikole Dobrovića SANU će, kako je juče rečeno, ostvariti u saradnji sa: Arhitektonskim i Filozofskim fakultetom Univerziteta u Beogradu, Udruženjem arhitekata Srbije, Akademijom arhitekture Srbije, Kulturnim centrom Beograda, Beogradskom internacionalnom nedeljom arhitekture.

Zaštita i obnova

– Ova izložba o Dobroviću je prvorazredni kulturni događaj vezan i za urbanizam. Danas je na sceni arhitektura vezana za parcelu i investitora, bez ideje šta ona znači za okolinu, Beograđane i Beograd. Nikola Dobrović je sve suprotno tome. Kad je Dobrović u pitanju, ne radi se samo o zaštiti njegovih objekata, nego i o njihovoj obnovi. Zgrada Generalštaba nije srušena, ona je urušena. Njena obnova biće test za naše društvo, državu, struku – naglasio je Bojan Kovačević.

Od Pečuja do Beograda

Rođen u Pečuju u Austrougarskoj, Nikola Dobrović je studirao u Budimpešti i na Češkom tehničkom univerzitetu u Pragu, gde je diplomirao pre gotovo jednog veka.

U Pragu je radio kao arhitekta do 1934, a po dolasku u Jugoslaviju živeo je u Lapadu kod Dubrovnika, da bi se 1943. priključio partizanskom pokretu.

Posle Drugog svetskog rata, u socijalističkoj Jugoslaviji od oktobra 1944. bio je načelnik Arhitektonskog odeljenja saveznog Ministarstva građevina, potom direktor Urbanističkog zavoda Srbije, prvi direktor Urbanističkog zavoda Beograda i glavni arhitekta Grada.

Od 1948. bio je i redovni profesor za urbanizam na Arhitektonskom fakultetu Tehničke visoke škole u Beogradu na kojoj je osnovao predmet Savremena arhitektura i urbanizam.

Dobrović je ostavio trag i kao pisac dvadesetak knjiga i mnogih tekstova, postavljajući temelje ovdašnje savremene kulture u oblasti urbanizma.

Bio je redovni član SANU i JAZU, kao i počasni dopisni član Kraljevskog instituta britanskih arhitekata.