Australiji Zlatni lav 60. Bijenala u Veneciji, specijalno priznanje Kosovu

Srebrnog lava za najboljeg mladog učesnika na centralnoj izložbi dodeljen je umetnici Karimi Ašadu (Karimah Ashadu) koja je rođena 1985. godine u Londonu, poreklom je iz Nigerije, a živi i radi na relaciji Hamrburg-Laos.

Dva specijalna priznanja dodeljena su 87-godišnjoj palestinskoj umetnici Samiji Halabi (Samia Halaby) koja živi i radi u Njujorku i argentinskoj umetnici La Čoli Poblete (La Chola) iz Buenos Airesa, koju je Dojč banka, inače, proglasila za “umetnicu godine” 2023.

Zlatni lav za najbolji nacionalni paviljon među zvanično 88 učesnika dodeljen je australijskom – za izložbu “kith and kin” Arčija Mura i kustoskinje Eli Butrose (Ellie Buttrose), uz obraloženje da je umetnik mesecima radio na monumentalnom ručno iscrtanom porodičnom stablu “prvih nacija”, odnosno 65.000 godina istorije (zabeležene i izgubljene) koju je iscrtao belom kredom na crnim zidovima i stropu, pozivajući posetioce da popune praznine i zavire u inherentnu krhost te žalosne arhive.

Plutajući u jarku vode zvanični državni zapisi reflektuju Murova intenzivna istraživanja aboridžinskog naroda.

Prema navodima žirija, kojim je predsedavala američka kustoskinja i profesorka na Kolumbija univerzitetu Džulija Brajan-Vilson (Julia Bryan-Wilson), Murova instalacija izdvaja se snažnom estetikom, poetičnošću i sazivanjem zajedničkog gubitka zbog skrivene prošlosti.

Popisom na hiljade imena, Mur nudi i tračak mogućnosti za oporavak, istakao je žiri, koji su činili i indonežanska kustoskinja i autorka Alia Svastika, nigerijski kustos i likovni kritičar Čika Okeke-Agulu, italijanska kustoskinja Elena Kripa i francusko-kolumbijska kustoskinja Marija Injes Rodrigez.

Specijalno priznanje dodeljeno je Kosovu za izložbu “Odjekujuća tišina metala i kože” umetnice Dountine Kastrati, čija je kustoskinja Eremire Krasnići, a komesar Hana Halilaj iz Nacionalne galerije Kosova. navodi u svom izveštaju iz Venecije SEEcult.org

Skulpturalna instalacija Doruntine Kastrati, kako je istakao žiri, odnosi se na nejednakost ženskog rada naspram muškog. Istražujućo deindustrijalizaciju ekonomije i deregulaciju tržišta rada, Doruntina Kastrati susreće se sa (ne)materijalnim oblicima prekarnog rada u “lakim” industrijama nakon rata na Kosovu 1999. godine.

Rodni aspekt rada u industrijama kao što je proizvodnja hrane učinio je žene ekonomski ranjivima i gurnuo ih na političku marginu. Projekat Doruntine Kastrati bavi se iskustvima 12 radnica fabrike ratluka u njenom rodnom Prizrenu, drugom po veličini gradu na Kosovu.

Delom zbog toga što rade stojeći, gotovo jedna trećina njih podvrgnuta je operaciji zamene koljena.

Metalni predmeti koji im se ugrađuju u kolena tragovi su višečasovnog rada za male plate.

Instalacija Kastratijeve sastoji se od metalnih skulptura oblikovanih po uzoru na ljuske različitih orašastih plodova koji se koriste kao sastojci u turskim ratlucima.

Nabijeni simboličkim značenjem i aludirajući na odvojenost žena iz radničke klase, sastavni delovi izložbe u kosovskom paviljonu, kako je naveo žiri, odaju počast narativima u prvom licu i stvaraju oštre asocijacije.

Zlatni lav za najboljeg među 331 učesnikom centralne izložbe 60. Bijenala “Stranci svuda” dodeljen je novozelandskom Mataho kolektivu, koju čine četiri umetnice maorskog porekla koje su predstavile svetleću tkanu strukturu koja se poetično ukršta u galerijskom prostoru.

Referišući na matrilinearnu tradiciju tekstila sa kolevkom nalik na utrobu, instalacija je i kozmologija i sklonište, istakao je žiri, navodeći da impresivna veličina tog rada predstavlja inženjerski poduhvat koji je verovatno bilo moguće postići jedino zajedničkom snagom i kreativnošću grupe.

Blistav uzorak senki na zidovima i podu asocira na tehnike predaka i gestove koji ušućuju na buduću upotrebu takvih tehnika.

Karima Ašadu dobila je Srebrnog lava za naboljeg mladog umetnika/cu na centralnoj izložbi ta video rad “Machine Boys” i sa njim povezanom skulpturom “Venac” (Wreath) kojima preokreće rodne pretpostavke o pogledu i onome što se smatra prikladnim za obeležavanje.

Uz gorljivu intimnost, ona beleži ranjivost mladića sa agrarnog severa Nigerije koji su emigrirali u Lagos i završili vozeći ilegalne motorciklističke taksije.

Njen feministički objektiv kamere izuzetno je osetljiv i intiman, beležeći supkulturno iskustvo biciklista i njihovu ekonomsku nesigurnost. Majstorskom montažom, koja privlači, a opet suptilno kritikuje predstavljenu muškost, njena senzualna pažnja usmerena na površine mašine, mesa i odeće otkriva marginalnu egzistenciju vozača motorcikala.

Specijalno priznanje dodeljeno je dugogodišnjoj umetnici, pedagoškinji i aktivistkinji Samiji Halabi čija je predanost politici apstrakcije povezana sa nepokolebljivom pažnjom prema patnji naroda Palestine.

Njeno, kako je istakao žiri, prekrasno izvedeno modernističko slikarstvo u segmentu “Nucleo Storico” izložbe “Stranci svuda”, pod nazivom “Crno je lepo“, sugeriše ne samo suverenitet mašte već i važnost globalne solidarnosti.

Dobitnica specijalnog priznanja na centralnoj izložbi je i argentinska umetnica La Čola Poblete (La Chola) koja se, kako je naveo žiri u obrazloženju, kritički poigrava istorijama kolonijalnog predstavljanja iz perspektive trans-domorodaca.

Njena multivalentna umetnost – uključujući akvarel, tkaninu i fotografiju, opire se egzotizaciji domorodačkih žena dok insistira na snazi seksualnosti.

Ona pristupa zapadnoj religioznoj ikonografiji i autohtonim duhovnim praksama sa trans i queer osećanjem, izokrećući odnose moći s delima koja se odnose na znanje predaka iz Južne Amerike.