Beograd i SPC protestuju protiv nasilnog brisanja istorije

Posle obnove nemačkim parama koje je odlazeći kosovski premijer Ramuš Haradinaj dobio lažirajući da je novobrdska pravoslavna crkva Svetog Nikole rimokatolički hram, u kojoj je početkom avgusta čak služena i misa, sad se pojavila i kosovska zastava. Eparhija raško-prizrenska potvrdila je autentičnost snimaka objavljenih najpre na RTS. Na njima se vidi da je na srednjovekovnoj srpskoj tvrđavi Novo Brdo istaknuta kosovska zastava, dok je kraj obližnje crkve Svetog Nikole „iznikao“ vojni šator sa vojnim kamionom i osobljem u uniformama.

Zbog nove provokacije Prištine na Novom Brdu juče su se oglasili ERP, Kancelarija za KiM i Ministarstvo za kulturu i informisanja Srbije, dok je šef srpske diplomatije Ivica Dačić pozvao međunarodnu zajednicu da reaguje na „stalno prisutnu tendenciju zatiranja srpskog prisustva na KiM“.

Prema pisanju portala kossev.info pored zastave, šatora i uniformisanih lica nalazi se pano sa natpisom „Dani Artane 15. avgust“. Artana je albanski naziv za Novo Brdo koji je ušao i u administrativnu upotrebu posle uvođenja protektorata UN na KiM. Portal navodi da kosovski mediji na albanskom jeziku ne pominju nikakvu manifestaciju u ovom delu Kosovskog Pomoravlja, kao i da se niko od kosovskih zvaničnika nije na tu temu oglasio.

Nezvanično, kao organizatori se pominju kosovsko Ministarstvo kulture i Kosovski zavod za zaštitu spomenika, a na društvenim mrežama spekuliše se da je slična manifestacija održana i 6. maja ove godine, na pravoslavni praznik svetog velikomučenika Georgija – Đurđevdan.

Povodom skandaloznog služenja rimokatoličke mise početkom avgusta na ostacima srednjovekovne pravoslavne crkve svetog Nikole i isticanja kosovske zastave, ERP je juče uložila protest zbog „kršenja Zakona o specijalnim zaštićenim zonama Kosova, koji je 2008. usvojio kosovski parlament, a kojim se zabranjuje postavljanja političkih obeležja na srpske srednjovekovne kulturno-istorijske i verske spomenike u novobrdskoj specijalnoj zaštićenoj zoni i organizovanja javnih skupova i drugih aktivnosti“. U saopštenju ERP se posebno ističe da SPC nije konsultovana o potezima Prištine, niti joj se obratila nadležna opštinska vlast, kako to zakon nalaže kad su u pitanju „javna okupljanja, rekreacija i zabava“.

ERP zahteva hitno sazivanje sednice Saveta za sprovođenje i nadgledanje primene ovog zakona, koji čine: šefovi kancelarija EU i OEBS na KiM, kosovski ministri kulture i prostornog planiranja, episkop raško-prizrenski. Takođe se traži i „hitan prekid svih nezakonitih i provokativnih aktivnosti na lokaciji srednjovekovnog grada Novo Brdo do daljnjeg, jer ponašanje kosovskih institucija i rimokatoličke biskupije direktno narušava međuetničke i međuverske odnose i predstavlja flagrantan primer zloupotrebe kulturne baštine od posebnog značaja za SPC i njenih verskih objekata u jeftine političke svrhe“.

„ERP će se povodom ovih provokacija kosovskih institucija na lokaciji srednjovekovnog grada Novog Brda obratiti međunarodnim predstavnicima u Prištini, kao i relevantnim međunarodnim organizacijama za zaštitu verskih prava i kulturnog nasleđa i tražiti adekvatnu reakciju i dodatnu institucionalnu i bezbednosnu zaštitu“, ističe se u saopštenju, uz zaključak da „kosovske institucije direktno i svesno učestvuju u kršenju i podrivanju sopstvenih zakona“.

Povodom isticanja kosovske zastave na Novom Brdu iz Ministarstva kulture i informisanja Srbije saopšteno je da „nikakve šarene tkanine nejasnog simboličkog značenja, ne mogu da posluže drugoj nameni nego da obrišu prašinu vekova sa bisera srpske srednjovekovne duhovnosti i evropske i svetske kulturne baštine“.

„Motive za ovo pretcivilizacijsko ponašanje možda treba potražiti u dubokim virovima i tami varvarske svesti, koja u nedostatku sopstvenog, poseže za otimanjem tuđeg kulturnog nasleđa i identiteta. Ohrabrujemo uzurpatore iz tzv. „prištinske vlasti“ da nastave da se brukaju pred čestitim delom albanske javnosti i pred celim svetom, jer time samo pomažu Srbiji čiji su, podsećamo ih, sastavni deo, koji je u stanju prolazne političke zablude“, poručeno je resora za kulturu Vlade Srbije.

Vladan Vukosavljević, srpski ministar kulture i informisanja, zbog provokacija sa obnovom i služenjem mise u novobrdskoj crkvi Svetog Nikole već se obraćao generalnoj direktorki Uneska Odri Azule, ukazujući na „flagrantno kršenje svih međunarodnih kodeksa“ i apostolskom nunciju u Srbiji Lućanu Surijaniju, preko kog je nedavno uputio pismo kardinalu Đanfranku Ravasiju, predsedniku Papskog saveta za kulturu. Vukosavljević u tom pismu „skreće pažnju Svetom Ocu i Državnom sekretarijatu Svete Stolice na incident na KiM koji su izazvali albanski biskupi“ i poziva da se preduzmu adekvatni koraci.

Kancelarija za KiM ocenila je juče najnoviju provokaciju na Novom Brdu kao „akt nasilnog brisanja istorije, sračunat sa ciljem da se dodatno produbi međunacionalni jaz na Kosovu i Metohiji“.

„Novo Brdo je u srednjem veku bilo multietnički grad, u kojem su živeli Srbi, Sasi, Grci, Dubrovčani i mnogi drugi, i svedoči o vremenu sasvim drugačijem od današnjeg, u kojem je KiM, pod upravom srpskih monarha i vlastele, bilo mesto dodira kultura i civilizacija. Oni koji danas žele da Kosovo učine monoetničkim nisu slučajno izabrali Novo Brdo kako bi drskim i beskrupuloznim provokacijama i falsifikovanjem istorije sakrili činjenicu da je KiM, u vreme kada je bilo srce srpskog etničkog prostora, bilo jedna od najbogatijih u kulturno najnaprednijih oblasti Evrope. Isticanje zastave samoproglašenog Kosova na Novom Brdu je, osim što je čin grubog istorijskog revizionizma, neka vrsta osvete braniocima toga grada, zbog čije istrajnosti je ta tvrđava do danas ostala simbol srpskog junaštva i otpora“, smatra Marko Đurić.

U pisanoj izjavi za medije Đurić ističe da „Novo Brdo nikada neće biti ‘kosovarski’ istorijski spomenik“.

Darko Tanasković: Gangstersko kidnapovanje kulturnog nasleđa Srbije

– Najnovija dešavanja u vezi sa pokušajima antikulturne političke instrumentalizacije srpskih srednjovekovnih sakralnih i urbano-fortifikacijskih spomenika snažne civilizacijske simboličnosti u Novom Brdu istovremeno su deo kontinuiteta u sprovođenju projekta stvaranja nekakvog veštačkog kulturnog identiteta „države Kosovo“, ali ne manje i izraz opšte eskalacije u demonstriranju neprijateljstva prema Srbiji, izazvanog nervozom i nezadovoljstvom Prištine, usled očigledne neuspešnosti ostvarivanja nekog značajnijeg prodora na planu međunarodne afirmacije. Groteskni prizor ogromne zastave „Kosova“, formata otprilike one sa šahovnicom na Kninskoj tvrđavi, najrečitija je ilustracija primitivnog i voluntarističkog odnosa prema potvrđenim univerzalnim vrednostima tuđeg duhovnog i kulturnog nasleđa koje se nastoji gangsterski kidnapovati – kaže za Danas profesor Darko Tanasković, bivši ambasador Srbije pri Unesku.

On ukazuje da je „primera sporenja o pripadnosti nekih elemenata kulturnog nasleđa ovoj ili onoj nacionalnoj tradiciji bilo i ima na raznim stranama, da ima slučajeva da se stručni sporovi o tome vode godinama, ali da ovakav primer grubog zaposedanja spomenika kulture odavno nije viđen“. Prema njegovim rečima, „Srbija na to mora odlučno i argumentovano ukazivati i protestovati svuda gde za to postoje mogućnosti, iako na neke ozbiljnije reakcije iz međunarodne političke sfere u ovom trenutku ne treba računati“.

Šta kaže zakon

„Prema Zakonu o specijalnim zaštićenim zonama Kosova, srednjovekovni grad Novo Brdo u istoimenoj opštini uvršten je u spisak specijalnih zona kao baština od posebnog značaja za srpski narod. Kako se navodi u tekstu ovog pravnog akta, namena Zakona jeste da „osigura zaštitu srpskih pravoslavnih manastira, crkava i ostalih verskih mesta, kao i istorijskih i kulturnih mesta koja imaju poseban značaj za zajednicu kosovskih Srba, kao i za ostale zajednice na Kosovu, kroz uspostavljanje specijalnih zaštitnih zona. U zakonu se navodi da specijalne zaštićene zone, u koje spada i srednjovekovni grad Novo Brdo, imaju zadatak, između ostalog, ‘da očuvaju karakter i izgled mesta i kulturni ili arheološki kontekst, prirodno okruženje ili estetsko vizuelnu sredinu i da spreče nepovoljne razvoje oko zaštićenih mesta u cilju harmoničnog i održivog razvoja zajednica koje žive u oblastima koje se nalaze oko takvih mesta“, podsećaju u ERP.

O utvrđenju

Srednjovekovni kompleks Novo Brdo (14. vek) pod zaštitom Republičkog zavoda za zaštitu spomenika Srbije nalazi se od 1948, a 1990. je dobilo status spomenika kulture od izuzetnog značaja. Kako je nedavno za Danas izjavio arheolog Marko Popović, koautor studije „Crkva Svetog Nikole – Katedrala grada Novog Brda“, koju je 2018. objavio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, od 2015. na Novom Brdu izvođeni su obimni arheološki radovi, za čini se nastavak očekuje odobrenje Uneska. Popović je rekao i da je dve godine pokušavao da „animira državu, Kancelariju za KiM i Zavod za zaštitu spomenika da se uključe i pomognu da se istraživanja nastave“. Krajem maja, kad je potpisnik ovog teksta bio na Novom Brdu, gornja tvrđava je odlukom kosovskim službi zaštite bila zatvorena za posetioce i na njenom spoljnjem zidu videla su se oštećenja.