Biciklistička tura kroz „Evropski Amazon“

Značajnu ulogu imala je i u prvoj zajedničkoj prekograničnoj nominaciji za Uneskovu listu rezervata biosfere koja obuhvata pet evropskih država, uključujući i Srbiju. Reč je o prekograničnom rezervatu biosfere „Mura-Drava-Dunav“, poznatom i kao „Evropski Amazon“, koji se prostire u Austriji, Sloveniji, Hrvatskoj, Mađarskoj i Srbiji.

Njihova zajednička nominacija u okviru Uneskovog programa „Čovek i biosfera“, koji će 2021. proslaviti pola veka postojanja, povod je za razgovor sa Duškom Dimović iz beogradske kancelarije Svetske organizacije za prirodu (WWF Adria).

* Da li je Unesko prihvatio nominaciju rezervata biosfere „Mura-Drava-Dunav“, što je ranije bilo najavljeno za ovu godinu?

– Do sada su sve zemlje upisale svoja područja na listu rezervata biosfere, a sledeće godine se očekuje zajednički upis prekograničnog rezervata biosfere. Nominaciju rezervat biosfere „Bačko Podunavlje“ pripremio je Pokrajinski zavod za zaštitu prirode uz podršku WWF-a. Izuzetan doprinos i podršku je pružila Nacionalna komisija za Unesko Srbije. Zajednička nominacija povezala je pet celina u jedinstveno područje i predata je sekretarijatu Unesko programa „Čovek i biosfera“ u Parizu ove godine. U narednom periodu će stručnjaci koje rade za Unesko, a na osnovu nominacionog dosijea, doneti odluku da li će nominacija biti prihvaćena. Verujemo da će odgovor biti pozitivan i da ćemo sledeće godine zajedno proslaviti proglašenje prvog prekograničnog rezervata na svetu koji se prostire u pet zemalja.

* Čime se sve zapravo bave Svetska organizacija za prirodu i WWF Adria?

– WWF Adria promoviše „ekosistemski pristup“ kao princip za integralno upravljanje vodama, zemljištem, šumama, morem, biljnim i životinjskim resursima i realizuje brojne projekte na Balkanskom poluostrvu. WWF je jedna od najvećih, širom sveta priznatih, nezavisnih organizacija, koja se bavi zaštitom prirode i ima skoro pet miliona pristalica i aktivnu globalnu mrežu u više od 100 zemalja. Misija WWF-a je da zaustavi uništavanje životne sredine i da stvori budućnost u kojoj ljudi žive u skladu sa prirodom putem očuvanja svetske biološke raznovrsnosti, održivog korišćenja prirodnih resursa i smanjenja zagađenja i preterane potrošnje.

* WWF Adria oglasio se povodom ugrožavanja Nacionalnog parka Đerdap zbog najave masovne gradnje apartmana na području Arheološkog nalazišta Lepenski vir, kao i zbog seče šume u Košutnjaku zbog gradnje Avala filma. U kojoj meri WWF može da utiče na zaštitu ovih prostora i koji su lokaliteti u Srbiji najugroženiji?

– Radi zaštite biodiverziteta WWF smatra da posebnu pažnju treba posvetiti uspostavljanju saradnje sa lokalnim stanovništvom i korisnicima resursa, kao i promovisanju primera dobre prakse iz regiona i sveta o načinima na koje lokalno stanovništvo može osetiti društveno-ekonomske dobrobiti od života u zaštićenom području i oko tog područja. Zaštićena područja, poput nacionalnog parka Đerdap, prvenstveno su uspostavljena radi zaštite biodiverziteta, međutim, ta područja, takođe, pružaju brojne dobrobiti ljudima, omogućavajući održivi razvoj lokalnih zajednica. Nažalost, sve češće u Srbiji se zanemaruje uloga zaštite prirode, a prednost preuzimaju aktivnosti kao što su uništavanje vlažnih staništa, izgradnja infrastrukture, izgradjna objekata za masovni turizam, male hidrocentrale, eksploatacija šljunka i peska, kao i druge aktivnosti štetne za prirodu. Očuvanje biodiverziteta mora biti integrisano u društvene i ekonomske aktivnosti na svim nivoima, dok ekonomske vrednosti i dobrobiti biodiverziteta treba adekvatno uzimati u obzir u procesu donošenja odluka. Jedino na taj način moći ćemo da obezbedimo održivu budućnost i za ljude i za prirodu.

* WWF Adria deluje na prostoru bivše SFR Jugoslavije i Albanije. Kako ocenjujete međudržavnu saradnju na zaštiti prirode u ovom delu Evrope i da li postoje i drugi primeri zajednog angažovanja poput rezervata biosfere „Mura-Drava-Dunav“?

– Zemlje u našem regionu su male, većina reka i planina su prekogranične, tako da biogeografske karakteristike predstavljaju okvir u kome radimo, a ne državne granice. Kada pogledate kartu zaštićenih područja Srbije, većina se nalazi blizu granica. Brojni projekti koje sprovodimo upravo imaju izraženu komponentu međunarodne saradnje. Jedan od primera je projekat „Život za dunavske jesetre“ koji se realizuje u okviru partnerstva između kancelarija WWF kancelarija u Austriji, Bugarskoj, Rumuniji, Srbiji i Ukraijni, zajedno sa upravljačem Rezervata biosfere Delta Dunava i Institutom za zoološka istraživanja IZW Leibnitz, koji finansijski podržava LIFE, fond Evropske unije za zaštitu životne sredine. U okviru projekta „Zaštićena područja za prirodu i ljude“ WWF Adria zajedno sa partnerima radi na unapređenju upravljanja zaštićenim područjima na Balkanskom poluostrvu. Cilj sa kojim je pokrenut ovaj projekat predstavlja unapređenje kvaliteta života ljudi koji žive ili gravitiraju ka zaštićenim područjima, a to se postiže promocijom održivog korišćenja prirodnih resursa, sprovođenjem zajedničkih inicijativa sa lokalnim stanovništvom i poboljšanjem politika zaštite i očuvanja prirode.

* Kako se finansiraju programi WWF Adria?

– WWF Adria se finansira kroz brojne projekte na koje konkuriše preko programa za zaštitu prirode Evropske unije poput LIFE, Dunavski-transnacionalni program, zatim kroz podršku razvojnih agencija (Sida), fondacija, kao i iz sredstava iz WWF mreže – WWF kancelarija u drugim zemljama. Razvijaju se aktivnosti zasnovane na principima održivog turizma, kao što je biciklistička tura kroz „Evropski Amazon“, koja će pratiti tok Mure, Drave i Dunava. Od 2021. zaljubljenici u sport i prirodu moći će biciklom da obiđu kulturne i prirodne vrednosti ovih područja. Istovremeno se sprovodi revitalizacija reka radi uspostavljanja novih prirodnih staništa i prostora za ljudske aktivnosti.

* Kako delujete i sa kim sarađujete u zaštiti prirode na prostoru Kosova i Metohije, imajući u vidu međunarodno pravo, problem nerešenog  statusa ovog dela Srbije i Rezoluciju 1244 SB UN?

– WWF Adria nema kancelariju na Kosovu*, ali sprovodi regionalni projekat „Zaštićena područja za prirodu i ljude“, u saradnji sa organizacijom Ekopana iz Prištine. Zajedno sa drugim lokalnim organizacijama civilnog društva i upravljačima zaštićenih područja, radimo na promociji održivog korišćenja prirodnih resursa u zaštićenim područjima i suzbijanju neodrživih aktivnosti kao što su prekomerna seča šuma, masovni turizam i masovna izgradnja. Istovremeno, WWF se na Kosovu* kroz partnersku organizaciju Ekopana, bavi i temom izgradnje malih hidroelektrana. Već nekoliko godina srpske i albanske zajednice u Opštini Štrpce zajednički se bore protiv izgradnje nekoliko malih hidroelektrana na Lepencu, uz podršku lokalnih i nacionalnih nevladinih organizacija. WWF Adria posebno je fokusirana na izradu analiza o pravnim uslovima izgradnje i rada ovih malih hidroelektrana. Analiza bi pomogla lokalnim zajednicama, organizacijama i aktivistima da u slučaju otkrivenih neregularnosti u procesu izgradnju MHE, slučaj iznesu pred pravosudne organe.

Problem vlažnih staništa

– WWF već duži niz godina sarađuje sa partnerima iz pet zemalja na zaštiti prirodnih i kulturnih vrednosti „Evropskog Amazona“, posebno vlažnih staništa koja predstavljaju biološki najproduktivnijih staništa. WWF Adria ukazuje na zabrinjavajuće podatke da je za proteklih 50 godina nestala trećina vlažnih staništa, dok danas ovi značajni ekosistemi nestaju tri puta brže od šuma. To je potvrđeno i u poslednjem izveštaju Međuvladinog panela o klimatskim promenama, u kome se navodi da pri svakom od različitih scenarija emisija gasova koji izazivaju efekat staklene bašte, veliki broj kopnenih, slatkovodnih i morskih vrsta u povećanom riziku od izumiranja. Vlažna staništa spadaju u najosetljivije ekosustave. Ubrzani gubitak i uništavanje močvara, reka i jezera značajno doprinose i problemu klimatskih promena. Tokom obilnih padavina vlažna staništa zadržavaju višak vode što ublažava prirodne katastrofe i smanjuje negativne društveno-ekonomske posledice. Stoga je WWF, u partnerstvu s brojnim institucijama i organizacijama, pokrenuo inicijativu s ciljem obnove plavnih područja duž Dunava i obnovio je oko 100 hektara vlažnih područja na području rezervata biosfere „Bačko Podunavlje“ koja su bitna za prirodne cikluse ishrane i razmnožavanja brojnih vrsta koje naseljavaju ova staništa – kaže Duška Dimović.