Bretonovo pismo Ristiću povodom stogodišnjice nadrealizma prvi put pred publikom

Tim povodom, beogradskoj publici će od 8. maja prvi put biti predstavljeno pismo Andrea Bretona upućeno Marku Ristiću i redakciji časopisa “Nadrealizam danas i ovde” 28. marta 1932. godine, kao odgovor na “Anketu o želji”.

Nadrealistički pokret je nastao u Francuskoj 1924. godine, kada je Breton objavio Manifest nadrealizma, a imao je internacionalni karakter i od samog početka prisutan je i u Srbiji (Kraljevina Jugoslavija), gde se razvijao sinhronizovano sa francuskim punu deceniju između 1922. i 1932. godine.

Protok najsavremenijih radikalnih ideja od Pariza do Beograda ostvaren je posredstvom mladih ljudi, budućih intelektualaca, koji su nakon Prvog svetskog rata boravili na studijama u Parizu i činili potonje jezgro nadrealističkog pokreta – Dušan Matić, Milan Dedinac, Mladen Dimitrijević (Dimitrije Dedinac), Aleksandar Vučo i Vane Bor (Stevan Živadinović).

Takođe, zahvaljujući višegodišnjoj prepisci dvojice glavnih protagonista francuskog i srpskog nadrealizma – Andrea Bretona i Marka Ristića, ova dva pokreta su tokom kolektivnog delovanja beogradske grupe funkcionisala kao jedan. Iako je evoluciju nadrealističke misli u Srbiji moguće pratiti od 1922. godine, zvaničnu beogradsku grupu su tek 1930. godine osnovali: Marko Ristić, Milan Dedinac, Mladen Dimitrijević, Dušan Matić, Stevan Vane Živadinović-Bor, Konstantin Koča Popović, Petar Popović, Radojica Živanović-Noe, Branko Milovanović, Aleksandar Vučo, Đorđe Kostić, Đorđe Jovanović i Oskar Davičo.

Poslednje svedočanstvo zajedničkog angažovanja dva pokreta, koja su na nadrealističkoj mapi Evrope imala gotovo ravnopravnu poziciju između 1930. i 1932. godine, predstavlja pismo Andrea Bretona, upućeno 28. marta 1932. godine Marku Ristiću i redakciji časopisa “Nadrealizam danas i ovde” (NDIO).

Pismo sadrži odgovore na sedam pitanja iz “Ankete o želji”, objavljene u drugom broju tog časopisa u januaru 1932. godine. Osim Bretonovog, među 24 odgovora prihvatljiva redakciji, poseban značaj imaju odgovori Renea Krevela, Pola Elijara i Salvadora Dalija, poslati specijalno za treći i poslednji broj časopisa NDIO, izašlog u junu iste godine.

Gašenjem beogradskog pokreta, prestao je da izlazi i časopis NDIO, a time je okončana i kolektivna saradnja ova dva pokreta.
Nakon smrti Marka Ristića, tom i mnogim drugim Bretonovim pismima i dokumentima iz Ristićeve zaostavštine se gubi svaki trag sve do oktobra 2023. godine, kada se pojavljuje u Parizu na aukciji Mille nuits de reves VI s kuriozitetima iz kolekcije Ženevjeve i Žan-Pola Kana (Geneviève & Jean-Paul Kahn).

Izložbom u čast stogodišnjice nadrealizma, Galerija Rima prvi put domaćoj javnosti predstavlja pismo Andrea Bretona, u nameri da doprinese celokupnom sagledavanju značaja beogradskog pokreta, koji je u kratkotrajnom periodu kolektivnog delovanja bio jedan od najvažnijih izvan Francuske.

Izložba će biti otvorena do 21. maja.