Četiri rada čuvenog umetnika Ivana Tabakovića vraćena u zemlju

Sam način i brzina izvođenja kolaža onemogućavao je da ideja i zamisao isčeznu u procesu rada. Tabaković je govorio da su za njega na taj način uhvaćene tj. zabeležene veoma dragocene ideje – tim rečima istoričar umetnosti Vladimir Vasić i kustos izložbe kolaža Ivana Tabakovića „Život, misli, snovi” ukazuje na značaj ove likovne tehnike za našeg velikog umetnika.

Izložba je postavljena u novootvorenoj Galeriji Vasić (Kosovska 16), i može se posetiti do kraja meseca.

U razgovoru za Danas kustos pojašnjava da je u ciklusu „Život, misli, snovi“ fotografska ilustracija osnovno gradivno sredstvo i da umetnik fotografije, novinske isečke i njihove fragmente udružuje u celinu po principu fotomontaže. Tehnika rada je kolaž, metoda rada je montaža.

Publika će prilikom obilaska galerije moći da pogleda šesnaest kolaža nastalih u periodu od 1965. do 1975. godine iz kojih se stiče uvid u vrlo značajan segment stvaralaštva Ivana Tabakovića, i to 55 godina nakon čuvene izložbe kolaža u Galeriji Kulturnog centra Beograd i u Galeriji Dorsky u Njujorku.

Za nju su pozajmljeni kolaži iz privatnih kolekcija, od kojih većina nikada nije izlagana, a jedan od kurioziteta je da su četiri kolaža upravo sa pomenute njujorške izložbe.

– Tabaković je među prvima u srpskoj umetnosti počeo sa uvođenjem medija fotografije i novinskih isečaka u svrhu umetničkog izražavanja. Time unosi u tokove savremene jugoslovenske umetnosti nove teme, koncepcije, i postupke, među kojima se ističu kolaži iz ovog ciklusa. On je jedan od najznačajnijih srpskih umetnika koji je ostavio neizbrisiv trag na mnoge generacije umetnika, kako svojim umetničkim delovanjem tako i pedagoškim radom – ukazuje Vasić i dodaje da su četiri kolaža sa izložbe iz NJujorka, posle mnogo godina, ponovo vraćena u zemlju zahvaljujući jednom kolekcionaru.

Kao još jednu zanimljivost izdvaja to što su pre više godina kupljena dva kolaža na aukciji u Parizu, kada se prodavala zaostavština poznate istoričarke umetnosti i glumice Olge Kešeljević Barbeza.

– Družeći se sa krugom jugoslovenskih umetnika, ona je otkupljivala i dobijala njihove radove za porodičnu zbirku Barbeza – pojašnjava Vasić.

On dodaje da je sam umetnik svoj ciklus kolaža nazvao tim imenom: „Život, misli, snovi“.

Prema njegovim rečima, teme i sadržaje ovih kolaža umetnik izvodi iz svojih refleksija o čudima života i prirode, nauke i filozofije, o svemu o čemu, kako sam Tabaković kaže, umetnik u isto vreme misli i mašta tj. Sanja.

Vasić izdvaja nekoliko segmenta u delu umetnika.

– U mladosti „zemljaš“, potom slikar intimista u duhu tradicije međuratne „beogradske slikarske škole“, u zrelim godinama ulazi u nova izražajna područja gde izvore traži u oblasti nauke i filozofije. Tabaković u svim periodima svoga rada ostaje umetnik koji u umetnosti vidi pre svega način zadovoljavanja svoje nepresušne radoznalosti – zapaža Vasić.

Upitan na koji je način kroz svoje delo Tabaković komunicirao sa svetom, Vasić pojašnjava da je upravo kroz radove čitavog svog umetničkog opusa, rađene bilo tehnikom crteža, kolaža, intervencije, keramike ili slike, umetnik komunicira sa svetom, iznoseći svoje vizije, razmišljanja i ideje, ostavljajući posmatraču mogućnost za ponovno čitanje i tumačenje u ovom trenutku.

Na pitanje da li Tabakovićevo delo Genius i danas nosi istu kritičku težinu kao i u ono vreme, Vasić odgovara potvrdno.

– Tabakovićeva slika Genius je nastala 1929. godine kada je bio član grupe Zemlja. Slika predstavlja oštru kritiku raspalog i izgubljenog društva. Ovom slikom približio se nemačkom ekspresionizmu tj. idejama Nove stvarnosti sa Grosom i Oto Diksom. Imao je izraziti moralni cilj da ispravi opštu ljudsku glupost i društveno zlo. Poruke slike mogu se preneti i na ovo vreme i društvo. Slika Genius je remek delo srpske umetnosti tog perioda – konstatuje Vladimir Vasić.

Negacija socijalističkog realizma

Interesantno je da su svi naši poznati umetnici okupljeni oko Zadarske grupe bili studenti sa Tabakovićeve klase, a Vasić ovom prilikom podseća na taj kuriozitet.

– Zadarska grupa je spontano formirana grupa slikara, čiji su članovi bili: Vera Božičković, Mića Popović, Kosara Bokšan, Petar Omčikus, LJubinka Jovanović, Bata Mihajlović, Mileta Anrejević… Naziv grupe aludira na četiri provedena meseca u Zadru tokom 1947. godine, nakon kojih bivaju svi izbačeni sa Akademije, zbog napuštanja škole. Postoje podaci da je Tabaković pokušao, znajući koje će biti posledice, da zadrži svoje studente, ali bez uspeha. To je bio prvi vid javnog otpora i negacije socijalističkog realizma u posleratnoj likovnoj umetnosti. Grupa nije imala nikakav program osim zajedničke težnje za umetničkim i duhovnim usavršavanjem van ograničenog programa Akademije.

O umetniku

Ivan Tabaković Gran pri za slikarstvo i keramiku na Svetskoj izložbi u Parizu dobija 1937. godine. Jedan je od osnivača Škole za primenjenu umetnost, koja će kasnije prerasti u beogradsku Akademiju primenjenih umetnosti. Jedan je od osnivača umetničke grupe Zemlja i beogradske grupe Dvanaestorica. U sastavu selekcije Jugoslavije na 34. Bijenalu u Veneciji 1968. godine izlaže ciklus Izvori likovnog istraživanja i stvaranja. Sa Nedeljkom Gvozdenovićem inicira osnivanje Galerije Srpske akademije nauka i umetnosti. Godine 1965. postaje dopisni, a 1972. i redovni član SANU. Dobitnik je i Sedmojulske nagrade, Ordena rada, kao i Povelje Udruženja likovnih i primenjenih umetnika Srbije. Dobitnik je Politikine nagrade 1963. godine. Uručeno mu je priznanje za naročite zasluge i doprinos za uspešni razvitak Univerziteta u Beogradu 1974, a naredne godine odlikovan je nagradom AVNOJ-a SFRJ za stvaralaštvo i rad od opšteg značaja. NJegova dela su u kolekcijama mnogih galerija i muzeja. Umro je u Beogradu 1977. godine i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju.