„Crvenokosa boginja“ iz Odžaka od sutra u Narodnom muzeju u Beogradu

Za sutra u podne najavljeni su svečana primopredaja i potpisivanje sporazuma o dugoročnoj pozajmici, na osnovu kog će ova keramička figurina stara više od 7.500 godina prostor Biblioteke „Branko Radičević“ u Odžacima, u kojoj se čuva i arheološka zbirka Donje Branjevine, zameniti Narodnim muzejem u prestonici. „Crvenokosa boginja“ od 29. novembra do 6. decembra biće posebno izložena u Atrijumu Narodnog muzeja, a potom će dobiti mesto u stalnoj postavci.

Ova figurina potiče iz vremena prvih zemljoradnika i stočara u Evropi. Otkrivena je 1989. u Donjoj Branjevini kod Odžaka, na lokalitetu između Deronja i Dunava, gde je arheološkim radovima rukovodio arheolog amater Sergej Karmanski.

„Visoka gotovo 40 centimetara – precizno mereno 38, ‘Crvenokosa boginja’ može se s pravom nazvati monumentalnom skulpturom. Predstavlja nagu ženu ili boginju prirode bujnih oblina i crvene, duge kose. Taj detalj izdvaja je od sličnih figura iz ranog neolita Balkana i zaslužan je za njeno popularno ime po kojem je danas poznata širom sveta. Umetničke simboličke predstave ovakvog tipa pojavljaju se upravo u ovo vreme na širokom prostoru od Bliskog istoka do Podunavlja, ali su po pravilu znatno manjih dimenzija i manje i upečatljive“, kažu u Narodnom muzeju.

„Crvenokosa boginja“ ima ravan nos, oči su joj urezane oštrim predmetom, usta nema. Osim specifične kose obojene u crveno, ima i naglašen donji deo tela, ruke su joj savijene u laktovima, postavljene na donji stomak, a grudi uzdignute. Noge su joj blago raširene i nema stopala.

U Odžacima, gde je neka vrsta simbola mesta, 2018. obnovljena je kulturna manifestacija „Dani crvenokose boginje“. Tamošnji mediji objašnjavaju da se kopija ove figurine nalazi u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu, a da se replike mogu pronaći i u muzejskoj jedinici u biblioteci „Branko Radičević“ u Odžacima, gde se čuvaju i drugi predmeti sa lokaliteta Donja Branjevina – žrtvenik u obliku jarca, monohromne crveno obojene posude, fragmenti posuda sa belo slikanim kapljičastim ornamentom, scene lova sa fragmenata posuda, fragmenti minijaturnih figura, koštane alatke, ostaci životinjskih kostiju, puževa i školjki.

Nalazište arheologa amatera

Arheološko nalazište Donja Branjevina otkriveno je 1965. zahvaljujući entuzijazmu i angažovanju arheologa amatera iz Odžaka Sergeja Karmanskog i Ivana Nemeša. Spomenikom kulture proglašeno je i zaštićeno 1971, „Crvenokosu boginju“ pre 30 godina iskopao je arheolog amater Milan Jović u centralnom delu neolitskog naselja zajedno sa drugim, manjim figurinama ljudi i životinja. Uprkos tim otkrićima nalazište je kasnije zapušteno, da bi posle osnivanja Turističke organizacije opštine Odžaci 1980. bilo uređeno. Arheološko nalazište Donja Branjevina, kao i drugi praistorijski lokaliteti u zapadnom delu Bačke nazivaju se i „zavičajem prvih vojvođanskih ratara“.