Dakle, Vi ste taj Uroš Predić?

Izložbu, koja je plod saradnje SANU, Narodnog muzeja Zrenjanin i Muzeja grada Beograda, u prisustvu ministra kulture i informisanja Vlade Srbije Vladana Vukosavljevića, trebalo da otvori akademik Ljubiša Rakić, najavljeno je juče na konferenciji za novinare u SANU. Autor postavke i kataloga je Olivera Skoko, viši kustos-istoričar umetnosti Narodnog muzeja Zrenjanin u kome se čuva Legat Uroša Predića i u kome je prethodnih meseci ova izložba privukla veliku pažnju javnosti.

Uroš Predić bio je jedan od najstarijih akademika među likovnim umetnicima – živeo je 96 godina, a njegov legat koji je posle njegove smrti prebačen u Zrenjanin, sada se prvi put nakratko, tokom izložbe u SANU vraća u Beograd. Osim visoke godišnjice Predićevog rođenja, ovom izložbom, prema rečima Olivere Skoko, obeležava se i 130 godina od njegove prve samostalne izložbe i 65 godina od njegove smrti – oba događaja vezana su za Beograd, kao i pet decenija rada Galerije SANU. Kako se juče čulo, ovo je zapravo prva izložba Uroša Predića u ovom prostoru.

– Predićev beogradski atelje, koji je bio njegov životni i radni prostor nalazio se u kući njegovog brata, u Svetogorskoj ulici broj 27 u Beogradu. Na izložbi ćemo predstaviti njegovo staralaštvo – od dečjih crteža đaka u školi u Crepaji do nedovršene slike „Kamenovanje Svetog Stefana“ koja je ostala na štafelaju kad je preminuo, ali i Uroša Predića kao ličnost, uključujući i njegov odnos s porodicom i savremenicima – Mihajlom Pupinom, Pajom Jovanovićem, Stevanom Mokranjcem, Stevanom Aleksićem, Markom Muratom… – rekla je Olivera Skoko.

Ona je naglasila da je beogradska izložba u odnosu na zrenjaninsku, dopunjena sa tri portreta – Vuke Velimirović, Ksenije Atanasijević i Marka Murata iz zbirke SANU, slikarevom Autobiografijom, koja se čuva u Arhivu Akademije i njegovom čuvenom slikom „Kosovka devojka“ iz Muzeja grada Beograda, dok je portret Mihajla Pupina, koji je sa Urošem Predićem drugovao od školskih dana, vlasništvo crkve u Idvoru. Osnov postavke čine 32 rada Uroša Predića – slike, crteži, studije, kao i vajarski i crtački radovi drugih autora koji su predstavljali ovog umetnika. Prvi put biće izloženi crteži po kojima je radio ikone za Njegoševu kapelu na Lovćenu koja je srušena. Od ličnih predmeta biće izloženi: nameštaj, fotografije, posetnice, razglednice, pisma, ordenje, dnevnik, slikarski rekviziti i materijal, katalozi, knjige, časopisi…

Život i stvaralaštvo Uroša Predića prikazani su u više tematskih segmenata – od njegovog školovanja u rodnom Orlovatu, preko Pančeva, Beča, putovanja po Italiji, povratka u zavičaj do konačnog preseljenja u Beograd, gde je i umro 1953. godine. Stručnjaci Narodnog muzeja Zrenjanin skreću pažnju da „bogata sačuvana Predićeva korespodencija omogućava da se sagledaju kontakti koje je imao sa savremenicima, istaknutim pojedincima iz političkog, kulturnog, privrednog i verskog života“.

Posebno mesto imaće jedna od najpoznatijih Predićevih slika „Vizija u oblacima“, uz detaljnu interpretaciju slike sa upisanim objašnjenjima, kao i jedini poznat inače gimnazijski crtež Mihajla Pupina. Predićev odnos prema Zrenjaninu – od njegovih prvih poseta detinjstvu, uticaja bečkerečkog slikara Konstantina Danila, kontakata s prijateljima i rođacima, do odluke grada da jedna zrenjaninska ulica dobije njegovo ime, predstavlja posebnu celinu.

Uroš Predić (1857-1953) je, uz Paju Jovanovića i Đorđa Krstića, najveći slikar srpskog realizma. Iako je najviše ostao upamćen po ranim radovima, kad je slikao život običnih ljudi, dao je veliki doprinos crkvenom slikarstvu i srpskom portretu. Rodom iz Orlovata, školovao se u rodnom mestu, nemačkoj školi u Crepaji, Pančevu, a kao darovit đak sa stipendijom Matice srpske završio je Umetničku akademiju u Beču u klasi profesora Kristijana Gripenkerla, čiji je asistent bio jedno vreme. Po uputstvima svog profesora i arhitekte Hanzena, tokom „bečke faze“ izradio je 13 slika mitološke sadržine za friz Parlamenta u Beču.

Zbog porodičnih obaveza 1885. vratio se u rodni Orlovat, iz kog se, posle selidbe između Novog Sada, Beograda i Starog Bečeja, 1909. definitivno preselio u Beograd, u kom je ostao do kraja života. Slikao je portrete, često i po uzoru na fotografije, ikone, istorijske kompozicije, ređe predele i samo jedan akt. Bio je je među osnivačima, stalni član i predsednik društva Lada. Za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije izabran je 26. januara 1909, a nepunu godinu kasnije i za njenog redovnog člana. Jedan je od osnivača Udruženja likovnih umetnika u Beogradu 1919. i prvi njegov predsednik.

Predićeva najpoznatija dela, pored „Kosovske devojke“ su: „Vesela braća“, „Siroče na majčinom grobu“, „Hercegovački begunci“, „Na studencu“. Naslikao je čuvene portrete predsednika Akademije između dva svetska rata, kao i članova Kraljevskog doma Karađorđević – kralja Petra Prvog Oslobodioca i kralja Aleksandra Prvog Ujedinitelja. Zbog insistiranja na uverljivosti i prepoznatljivosti, Predić se smatra hroničarem građanskog društva svoga vremena. Takođe je oslikao ikonostas pravoslavne crkve u Bečeju, u kapeli bečejskog veleposednika Bogdana Dunđerskog i hrama u Orlovatu.

O njegovom ličnom životu malo se zna, spekuliše se o neostvarenoj ljubavi u Orlovatu. Bio je posvećen umetnosti i porodici, nikada se nije ženio. „Radeći kroz ceo život posao koji voliš i njime koristiš drugima – ne znači li to imati u životu sreće“, jedna je od njegovih rečenica citirana u okviru izložbe u Galeriji SANU, koja će trajati do 15. aprila.

Legat

Legat Uroša Predić je godinu dana posle njegove smrti iz Beograda prebačen u zrenjaninski Narodni muzej, u čijoj se stalnoj postavci nalazi slikareva soba. U njihovom depou čuva se legat od 900 Predićevih crteža, zapisa i ličnih stvari. Poslednji put u Beogradu Predićeva dela bila su izložena u oktobru 2016. u Domu Jevrema Grujića. O njegovom životu i delu objavljeno je više knjiga.

Predavanja i filmski žurnali

Povodom izložbe o Urošu Prediću, 23. marta i 10. aprila u Galeriji SANU održaće se predavanja o njegovom oslikavanju Parlamenta u Beču i njegovom prijateljstvu sa Mihajlom Pupinom. Najavljena su i stručna vođenja kroz izložbu, svakog dana u dva termina sa stručnim saradnicima SANU, a svake srede u 17 sati sa Oliverom Skoko, koja je poznata i kao pisac, autor je dva romana: „Perast – Amsterdam“ i „Korčulanski đir“. Ona je najavila da će tokom izložbe u Galeriji SANU biti prikazivani i filmski žurnali o Urošu Prediću, dobijeni od Filmskih novosti, a koji su snimljeni 1951. u Predićevom ateljeu i 1953. u SANU kad su se Beograđani opraštali do njega, pre nego što je prenet i sahranjen u Orlovatu.