Dejtonski sporazum kao tema izložbe „Hope we get bigger“ u galeriji Remont

Izložba traje do 29. septembra a o projektu Miroslava Karića, kustos izložbe piše: Potpisan zvanično u Parizu 14. decembra 1995. godine, a ispregovaran mesec dana ranije u američkoj vazdušnoj bazi Wright-Patterson (Ohajo), Dejtonski mirovni sporazum zaustavio je višegodišnji krvavi rat u Bosni i Hercegovini.

Istovremeno, ovaj sporazum, koji poslednje dve i nešto decenije svaka od nekada zaraćenih strana interpretira na svoj način, uveo je zemlju u nepromenljivi kvazi-demokratski sistem. Prepoznajući građane kroz tri etničke kategorije, označavajući sve ostale kao Ostale – građane bez prava na političko delovanje ili priznanja, sporazum je društveno-političkoj realnosti BiH doneo svojevrsni status quo, kompleksnu administrativnu strukturu, tinjajuće manipulativne nacionalističke diskurse i narative, i dalje prisutnu distanciranost među narodima.

Dvadeset sedam godina nakon potpisivanja sporazuma, koji je, uzgred, pratila i kontroverza misterioznog nestanka originalnog dokumenta, početkom jula 2022. godine, umetnik Bojan Stojčić je svoj rezidencijalni boravak u Detroitu produžio za šest sati vožnje do čuvenog Dejtona i hotela simboličkog naziva Hope, u kojem se odigrao pomenuti istorijski događaj. Kao jedini gost hotela hodajući, spavajući, jedući u istim prostorijama i hodnicima kao i političari koji su oblikovali budućnost njegove zemlje, umetnik je dokumentovao odjeke davnašnjeg sna koji je, kako i sam kaže, postao noćna mora. To je ukratko priča dokumentarnog filma Hope Hotel Phantom, Stojćičevog debitantskog ostvarenja koje je tokom ove godine imalo premijerna prikazivanja na festivalima Zagreb Dox i na nedavno završenom Sarajevo Film festivalu. Danas tihi, pusti ambijent hotela, koji na različite načine još uvek komemoriše dvadeset dana neizvesnih pregovora, za umetnika postaje metafora samog sporazuma – bezsadržajne strukture bolno identifikujuće sa svakodnevicom zemlje u kojoj živi. Krećući se poput duha hotelskim enterijerom i okolišem, Stojčić započinje intimno suočavanje i otkrivanje memorijskih slojeva istorijskog mesta reminiscirajući ih arhivskim snimcima govora ključnih protagonista, medijskim izveštajima, kao i naracijom posredovanih prisećanja osoblja hotela – nevidljive radne snage koja se iza scene danonoćno brinula o komforu velikog broja ljudi.

„To je bila moja igra sa fantomima”, izjaviće umetnik rezimirajući svoj doživljaj suočavanja sa prostorom u kojem se odlučivalo o sudbini narodâ, čija će budućnost biti nezamisliva bez reči „Dejton” u bilo kom kontekstu, kao sinonima za mir ili za tavorenje i dugotrajnu nemogućnost uspostavljanja funkcionalne društvene zajednice.

U Stojčičevom filmu, u slučajnom susretu sa umetnikom, jedna od hotelskih radnica izgovara rečenicu Hope we get bigger, izražavajući nadu u promenu statusa i imidža svog radnog mesta, odnosno njegovog boljeg i profitabilnijeg poslovanja. Na autorovoj istoimenoj samostalnoj izložbi u galeriji Remont pomenuta replika nosi, takođe, neku vrstu metaforičkog iskaza o Dejtonskom sporazumu ili, preciznije, o uzrocima njegovog postojanja do kog su dovele nacionalističke i ratne retorike političkih elita okupljenih za pregovaračkim stolom opsednutih najpre krojenjem geografskih mapa, a potom neoliberlanim ekonomskim mantrama kojima će spinovati svaki gorući problem u društvu. Pored dokumentarnog filma Hope Hotel, okosnicu postavke čini i grupa artefakata kojima umetnik daje, pre svega, funkciju asocijativnih i značenjskih okidača o procesima i stanjima u stvarnosti jedne zemlje zarobljene posle velike traume u prividu normalnog – zamrznute u raskoraku između skorašnje bolne prošlosti i nade za nekakvu perspektivu.

Biografija umetnika:

Bojan Stojčić (1988) je bosanskohercegovački vizualni umjetnik. Najrecentnije, dobitnik je nagrade Zvono za najboljeg mladog umjetnika u BiH (2023), WHW Akademija stipendije za umjetniku u usponu (2022), kao i Revizor stipendije za angažman i ostvarene rezultate u nauci i umjetnosti (2022). Svojim multimedijalnim radovima Stojčić adresira autokolonijalni diskurs i afekt u meta-jugoslovenskom prostoru, propitujući kolektivni i individualni pogled ka perifernom Drugom i sebi. Proživljeno iskustvo rata tokom njegovog najranijeg djetinjstva snažno informiše Stojčićev umjetnički izričaj. Oblikovan intenzivnim iskustvima gubitka, odsustva, izmještenosti i tranzicije, kako u javnom tako i u svom privatnom životu, Stojčić se pozicionira kao evropski periferni subjekt te tu poziciju osvaja i subvertira. Izražavajući se kroz humor, poetiku i geopolitiku, Stojčić istražuje tragove i transformacije sadašnjosti. Izlagao je na samostalnim i grupnim izložbama u Sarajevu, Banja Luci, Novom Sadu, Zagrebu, Berlinu, Detroitu itd… Živi u Sarajevu, gdje vodi svoj studio za dizajn i umjetnost.