Portreti Mice i Stevana Mokranjca/Foto: Muzej Krajine NegotinUroš Predić je zbog uloge koju je imao u srpskom kulturnom, umetničkom i društvenom životu krajem 10. i u prvoj polovini 20. veka upamćen je u nacionalnoj memoriji kao jedan od najvećih srpskih slikara, dobrotvor i kulturni poslenik. Opus ovog dugovečnog slikara obuhvata preko 1.700 radova, a tri njegova dela nalaze se u likovnoj zbirci Muzeja Krajine u Negotinu.
Ovoga decembra navršilo se 165 godina od rođenja Uroša Predića koji se uz Paju Jovanovića i Đorđa Krstića smatra najznačajnijim srpskim slikarom realizma.
Predić ( 1857 – 1953) je kao stipendista Matice srpske, završio konzervativnu Umetničku akademiju u Beču u klasi profesora Gripenkerla istaknutog bečkog slikara, koji je imao veliki uticaj na ovog slikara.
Po oceni poznavalaca likovne umetnosti Uroš Predić je u pokušaju da postigne što uverljiviju sličnost sa likom naručioca i insistirajući na prepoznatljivosti, postao hroničar građanskog društva svoga vremena.
Iza njega je ostalo više od 1.700 radova, a verovali ili ne, u nekom obliku – kao reprodukcija, slika na kalendaru, ilustracija u udžbenicima istorije, razglednica ili novogodišnja čestitka, gotovo svako od nas imao je susret sa Predićem.
Kosovka devojka, Na studencu, Siroče na majčinom grobu, Hercegovački begunci, Vesela braća – slike su sa potpisom Uroša Predića koji je uradio i portrete Sime Lozanića, Jovana Cvijića, Jovana Žujovića, Đorđa Vajferta, Slobodana Jovanovića, Mihaila Petrovića, Živojina Mišića.
Inicijali U.P. sa godinom nastanka nalaze se i na portretima Stevana i Marije Mice Mokranjac koji su deo likovne zbirke Muzeja Krajine u Negotinu.
Poznato je da je Predić, tokom svoje duge karijere, izradio veliki broj portreta u toku svoje duge karijere, a portreti Stevana i Mice Mokranjac pripadaju grupi portreta najbližih rođaka i prijatelja, koje je naslikao u predratnom periodu, i na kojima se oseća bliskost između slikara i modela.
I to nije slučajno, budući da je Marija Mica Mokranjac bila Predićeva bratanica, a portreti bračnog para Mokranjac nastali su 1913. samo godinu dana pred smrt velikog kompozitora.
U monografiji Mokranjčeva kuća (2015, Negotin) u poglavlju Slike i fotografije u mokranjčevoj kući autorke Ivane Ženarju, zabeleženo je da je Mokranjac naslikan dopojasno, u sedećem stavu, malo pognut sa levom rukom oslonjenom na drveni komad nameštaja, sto ili klavir.
Kompozitor je u tamnom odelu sa prslukom, u beloj košulji sa tamno crvenom kravatom, a naslikan je nasuprot neutralnoj pozadini, kojom dominiraju tamni tonovi.
-Izvor svetlosti dopire sa desne strane, te je njegova desna polovina lica u senci. Mokranjac je naslikan sa glavom blago položenom u desnu stranu, pogleda usmerenog prema posmatraču, ozbiljnog i po malo zabrinutog lika. Naslikan je sa naočarima tankog okvira, sa naglašenim borama i drugim oznakama svoje starosne dobi, poput sede kose, brkova i brade. Mokranjac je portretisan godinu dana pred smrt, u vreme kada je već bio oronulog zdravlja – navedeno je u ovoj monografiji.
I svoju bratanicu, Micu Mokranjac Uroš Predić je naslikao u sedećem položaju, naspram tamno crvene pozadine, izvedene poput draperije.
Mokranjčeva supruga prikazana je u blagom poluprofilu, desnom stranom tela okrenuta ka posmatraču. Кosa joj je tamna, kovrdžava i začešljana na razdeljak, te pokupljena na potiljku.
Odevena u svečanu haljinu sa okruglim dekolteom, Mica je naslikana svetlog inkarnata, a od nakita je vidljiva samo burma na desnoj ruci.
Ovi portreti bili su dar Uroša Predića koji je u donjem desnom uglu i jednog i drugog platna crnom bojom ostavio svoje inicijale i godinu nastanka portreta: U. P. 1913.
U Negotinu su od 1992. godine kada ih je Muzeju Krajine, prema zaveštanju Miroslave Mokranjac, predala Stanislava Belić.
Uz portrtete bračnog para Mokranjac, Miroslava Mokranjac je negotinskom muzeju zaveštala i ikonu Svetog Nikole koji se praznovao kao porodična slava u Mokranjčevom domu.
Verovatno da je Uroš Predić ovu ikonu naslikao kao svadbeni dar svojoj bratanici Mici Mokranjac 1889. godine,
Ikona je u masivnom drvenom ramu obojenom u zlatno, a Predić ju je naslikao u skladu sa likovnom poetikom koju je negovao u crkvenom slikarstvu.
Ova tri dela tek su delić bogatog opusa Predića, a njegova velika monografska izložba “ Život posvećen lepoti i umetnosti” u toku je u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu.
Izloženo je preko 140 eksponata ‒ više od 100 Predićevih dela, dokumentarna građa o umetnikovom životu, njegovi portreti koje su naslikali prijatelji umetnici.
U Galeriji Matice srpske su umetnička dela iz Narodnog muzeja Srbije, Narodnog muzeja Zrenjanin, Matice srpske, Muzeja Srpske pravoslavne crkve, Muzeja grada Beograda, Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu, Nacionalnog muzeja moderne umjetnosti iz Zagreba, i mnogih drugih, kao i dela iz privatnih kolekcija od kojih većina do sada nije bila izlagana, a time ni dostupna široj javnosti.
Predićeva osnovna tematska opredeljenja predstavljena su kroz nekoliko celina anegdotski i socijalni žanr, religiozno slikarstvo, portreti, teme iz nacionalne istorije, veze sa Maticom srpskom.
Izložba je kroz projekat Uroš Predić za sve prilagođena osobama sa oštećenjem vida putem trodimenzionalnih modela slika sa audio opisima na izložbi, kataloga na Brajevom pismu i audio kataloga.
Ovo je prilika da se vidi najprepoznatljivija slika u srpskoj vizuelnoj kulturi, Kosovka devojka, ali i Nadurena devojčica koja slovi za Mona Lizu među dečjim portretima, Siroče na majčinom grobu, najdirljivije delo nacionalne istorije umetnosti, Vesela braća, Hercegovački begunci, Devojka na studencu.
Izložba “Život posvećen lepoti i umetnosti” otvorena je do 31. januara iduće godine, a zahvaljujući virtuelnoj prezentaciji, koja je dostupna na sajtu Galerije Matice srpske, svi oni koji ne mogu uživo da dožive stvaralaštvo Uroša Predića, to će moći uz pomoć modernih tehnologija.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
