Đorđe Pura i Jovan Milićević: Srpski Bart Jang i Lorens Olivije, 100 godina od rođenja dva zaboravljena srpska glumca

Kultura sećanja na sve naše, jugoslovenske epizode stvarnog boljeg života i njegove pop ikone često uzmaknu pred tradicionalnim zaboravom i endemskim podelama srpskog društva.

Stoga ovaj zapravo lament teži da nas u realnom vremenu podseti na stogodišnjicu (20. 11. 1923) rođenja jednog (tačnije dva) podobrano zaboravljenog glumca.

Atina je npr. otvorila spektakularni muzej Marije Kalas, Split podigao spomenik Miljenku Smoji, SANU zatvorila retrospektivu Miće Popovića, a Jugoslovenska kinoteka će prirediti izložbu o Miji Aleksiću.

Nama onda jedino ovde preostaje da se podsetimo i osvrnemo na značajnog epizodistu YU filma Đorđa Puru i njegovu najznamenitiju televizijsku ulogu – Jovandeku Babića u seriji Soje Jovanović „Osma ofanziva„.

Kada je pre mesec dana preminuo američki glumac Bart Jang, čuveniji kao šurak Poli Rokija Balboe, shvatio sam da je sve vreme podsećao na lik Jove iz domaćeg filma „Bokseri idu u raj“.sk

Zaista šezdesete su obeležile Purinu filmografiju: „Skupljači perja„, „Kad budem mrtav i beo„, „Višnja na Tašmajdanu“, odnosno „Sunce tuđeg neba“ i „Uloga moje porodice u svetskoj revoluciji“.

Kraj šezdesetih-početak sedamdesetih predstavlja i nastanak paralelnog toka domaćih serija kao igranog programa gde će Pura preći.

Vasa Popović i Ravasi zaredom ga angažuju u svojim zajedničkim naslovima: „Volite se, ljudi“ i „Kod sudije za prekršaje“. Slede potom: „Parničari“, „Muzikanti“, „Građani sela Luga“, „Kamiondžije“ i „Pozorište u kući“.

Nasuprot logici stvari da bi glavne uloge u kapitalnoj zaostavštini Soje Jovanović, koprodukciji Televizije Beograd i Televizije Sarajevo iz 1979. seriji “Osma ofanziva”, mogli igrati Sojini ziceri Čkalja i Dragutin Dobričanin, likove Jovandeke Babića i Stanka Veselice poneli su naturalizovani Bosanci Đorđe Pura i Adem Čejvan.

Sinteza i ekranizacija dva romana Branka Ćopića: “Ne tuguj, bronzana stražo” za koji je dobio NIN-ovu nagradu 1958, odnosno „Osma ofanziva“ iz 1964, kao dramatizacija Arsena Diklića, verovatno je jedna od deset najboljih igranih, televizijskih dostignuća domaće kinematografije.

Epoha posleratne kolonizacije kada je iz ruralnih područja i ne samo Bosanske Krajine u ispražnjena sela vojvođanskih Nemaca u Banatu i Bačkoj preseljeno stotine hiljada ljudi.

Dva su paralelna i isprepletena narativna toka, jedan o Pepi Bandiću Josipa Pejakovića, kao Krajišniku koji se pronalazi u novom urbanom okruženju Beograda, odnosno pomenuti Jovandeka Đorđa Pure iz resantimana Grmeča, sada u seoskoj scenografiji Srpskog Itebeja.

Depresivno magnovenje sudara gradskog i provincijalnog, gorštačkog i ravničarskog, ideološkog i tradicionalnog, sentimenta i straha.

Svojevrsno jezičkog bogatstvo dijaloga junaka i Sojin špurijus Đorđe Pura u četvorouglu sa Tomom Kuruzovićem kao ujakom Rožljikom, pomenutim pobratimom Veselicom Adema Čejvana, i Jovandekinom ženom baba Jekom Dane Kurubalije.

Pura će tokom osamdesetih nažalost snimiti još samo dve svoje epizode, u filmu „Šest dana juna“ i seriji „Kože“.

Bio je deo ansambla Narodnog pozorišta u Beogradu i preminuo u anonimnosti opšteg nacionalnog šuma, nekoliko dana pre tzv. Osme sednice, 10 septembra 1987.

U 64. godini kao i Žarko Laušević.

Rođeni u istom gradu

Đorđe Pura i Jovan Milićević su rođeni iste godine u istom gradu – Sarajevu.

Uz Kseniju Jovanović (dobro i Božidara Pavićevića Longu), oni su naše najznamenitije Sarajlije, glumački bardovi.

Jovanovu filmografiju za razliku od Pure obeležile su već pedesete, sam početak jugoslovenskog filma, kada su postojale samo dve nastupajuće zvezde, Bert Sotlar i Milićević.

Jovanov debi bila je „Majka Katina“ o grčkim partizanima iz 1949, film Nikole Popovića i Oskara Daviča, i već naredne glavna uloga inženjera u akcionoj drami kataklizme „Jezero“ Lole Đukića.

Zanimljiva je i divergentna njegova filmografija u rasponu od ciganske melodrame „Hanka“ Slavka Vorkapića, makedonskog filma „Pod istim nebom“ do različitih ostvarenja Žike Mitrovića: „Poslednji kolosek“, „Nevesinjska puška“, „Brat doktora Homera“.

Ali kao da mu je nedostajalo delo poput Sotlarovog „Ne okreći se, sine“, a i Mitrović je u međuvremenu otkrio profil Aleksandra Gavrića.

Milićević likom i izražajem bio je glumački profil poput Lorens Olivijea.

Zatekao se u raskoraku pozorišnog međuprostora starije generacije glumaca kao što su bili Ljubiša Jovanović, Milivoje Živanović, Raša Plaović i novonadolazeće oličene u njemu sličnima Pleši, Dečermiću, Petru Banićeviću, Ljubi Tadiću.

Jovan Milićević bio je član dve pozorišne kuće, Narodnog pa potom Jugoslovenskog dramskog pozorišta, paralelno prisutan u dramsko-serijskoj produkciji Televizije Beograd i njenom dominantnom žanru kamernih istorijskih i sudskih drama: „Slučaj Openhajmer“, „Suđenje Floberu“, „Proces Đordanu Brunu“, „Paljenje Rajhstaga“, „Disput u noći“, „Čovek koji je bombardovao u Beogradu“, „Prva srpska železnica“.

Čini se da se Milićevića danas sećamo jedino još kao tzv. Beševića, šefa policije grada Beograda – nadređenog Krsti Mišiću u seriji „Povratak otpisanih“.

A upravo takav jezički didaktičan, temperamentom decentan bio je i u većini drugih ostvarenja u kojima je igrao hladnokrvne i službeno krute negativce gde se izdvaja TV drama „Bekstvo“ Zdravka Šotre u kojoj Milićević naspram Mije Aleksića tumači komadanta ruskih belogardejaca.

Jovan Milićević se rodio 9. aprila 1923. i preminuo u Kruševcu 11. maja 1992, nekoliko dana nakon početka građanskog rata u Sarajevu.

Kao što rekosmo, grad u kome je kao i Đorđe Pura rođen, 1923. kada i diljem domovine: Mija Aleksić, Mira Stupica, Bata Paskaljević, Eugen Verber, Gula Milosavljević, Mića Tatić, Miloš Kandić, Tatjana Lukjanova, Olga Spiridonović, Živka Matić, LJubica Ković i Zaim Muzaferija.

Ali da, naravno da se Ministarstvo kulture i RTS nisu ni trudili da bukvalno svaki mesec ove jubilarne 2023. bude im svakom ponaosob posvećen.

Stogodišnjica prođe, dan obeležavanja nikad.