Hana Arent i 20. vek

Knjiga „Hana Arent i 20. vek“, koja je ujedno i katalog istoimene izložbe u Nemačkom istorijskom muzeju u Berlinu, bavi se epohom totalitarne vlasti, antisemitizma, izbeglicama i nasledstvom posleratnog vremena, sudskim procesom Ajhmanu, političkim sistemom i rasnoj segregaciji u SAD, cionizmom i studentskim protestima.

Priloge za ovaj katalog su napisali: Stefan Auer, Feliks Akster, Suzana Ber, Rodžer Berkovic, Miha Brumlik, Klaudija Kristofersen, Norbert Fraj, Suzan Najman i drugi.

Arentova je rođena u Hanoveru, 14. oktobra 1906. godine. Njeni preci, Arent/Kon, rusko-jevrejskog porekla, živeli su generacijama u Kantovom Kenigsbergu, u kome je Hana završila gimnaziju, da bi potom studirala filozofiju, teologiju i klasičnu filologiju u Marburgu, Frajburgu i Hajdelbergu.

Bila je učenica Huserla, Hajdegera, Bultmana i Jaspersa, unekoliko njenog „spiritusrector-a“ i mentora kod koga je i doktorirala tezom o „Konceptu ljubavi kod Avgustina“.

Ko otvori adresar Hane Arent, koji je objavljen 2007, ubrzo će steći utisak o njenom svetu. Arent ga je vodila od 1951, kad je postala američka državljanka i 18 godina nakon egzila iz Nemačke.

Ona je bila društvena, negovala je mnoge kontakte, sa englesko-američkim piscem Vistanom Hjuom Odnom i sa Hertom Kon-Bendit, koju je upoznala u pariskom egzilu, ali i sa Teodorom Hojsom i prevoditeljkom Helene Cilberger.

Arent nije bila samo aristotelovka u svojoj filozofskoj orijentaciji, već je privatno odgovarala onome što se u antici podrazumevalo pod socijalnim bićem.

O tome svedoče i njena prepiska sa Hermanom Brohom, Uveom Jonsonom, Geršomom Šolemom i mnogim drugima. Iza plavih i crvenih linija notiranih adresa u ovom adresaru stoje prijatelji, poslovni kontakti, bezbrojne istorije migracije i životopisa, onako kako ih je 20. vek već naneo. Neke od adresa su vremenom precrtane, neke jednom crtom označene ili okružene.

Život Hane Arent nije skopčan samo sa mnogim drugim biografijama, već i sa opštom istorijom. Ona je, mimo eseja, za objekt pisanja imala savremenost.

I pojedine njene značajne knjige su bile istorijske smernice.

To važi na primer za „Elemente i poreklo totalitarne vlasti“, iz pedesetih godina, ili 1963. objavljenu knjigu o Ajhmanovom preocesu u Jerusalimu ili „Moć i nasilje“, njenu knjigu iz 1970. kao obračun sa studentskim pokretom.

Ta interakcija između dela Arentove i vremena u kome je živela je tema knjige „Hana Arent i 20. vek“, čiji je naslov ujedno i naslov izložbe koja je otvorena krajem marta.

Knjiga sadrži 24 teksta filozofa, pedagoga, istoričara, germanista, koji su se uglavnom bavili delom političke teoretičarke.

Strukturisana je u sedam poglavlja: Jevrejska samorazumljivost, Totalna vladavina, Posleratno doba, Sjedinjene američke države, Pravna obrada nacionalsocijalističke prošlosti, Pokret protesta, Politička misao.

Između su fotografije, jedan portret koji je snimio Fred Štajn iz 40-ih i 60-ih godina, kao i snimci koje je sama načinila sa prijateljima kao što su Kurt Blumenfeld, Karl Jaspers, Meri Makarti ili Ane Vajl.

Članci u ovom katalogu bave se temama istorijskih političkih sudova Hane Arent. Neki od njih se odnose isključivo na pitanje moći suđenja.

Tako se Suzan Najman bavi filozofskom dimenzijom toga pojma, Antje Šrup pitanjem suđenja u političkim debatama, a Suzan Beker o jurističkim aspektima u razlikovanju pravde od nepravde.

Tamo gde Kant cilja na estetske sudove, Arent govori o političkoj moći rasuđivanja, sposobnosti da se razlikuje ispravno od pogrešnog. Sama Arnet nije stigla da dovrši planiranu monografiju o toj temi.

Knjiga se bavi i shvatanjem politike Hane Arent, njenim prijateljstvima, kontroverzama oko njenih izveštaja sa Ajhmanovog procesa, kao i odnosom prema Martinu Hajdegeru, jednom ljubavnom „zanosu“, kao što to veli Volfram Ajlenberg, pisac priloga.

Tu je još reč i o temama kao što je kritika Hane Arent feminističkih teoretičarki, o recepciji njenog dela u Istočnoj Evropi ili primedbama na njen članak o događajima u Little Rocku kada je tamo 1957. uskraćen pristup školi jednom mladom crncu.

Arentova je to uzela za povod da piše o socijalnoj (ne)jednakosti i da kritikuje sudski regulisane propise o školovanju.

Posebno je tematizovan odnos Arentove prema Saveznoj republici Nemačkoj – 1948. je pisala politikologu Dolfu Šternbergeru, kao i Mari-Luize Knot, o tome da se boji susreta sa ljudima u Hajdelbergu koje je moguće „samo mašicama dotaći“.

Kada je konačno 1949. doputovala u Nemačku, nastao je esej „Poseta Nemačkoj“, u kome govori o tome „kao da se od 1932. nije ništa dogodilo“. Norbert Fraj karakteriše njen odnos prema Nemačkoj u tom eseju kao“oštar u opservaciji, čvrst u analizi, rigorozan u sudu“.

Hana Arent je i nadvremeno popularna i sve vreme osporavana.

Na ovoj izložbi i u ovom katalogu su predstavljena oba ta aspekta njenog dela i njene ličnosti. Arent je umrla 4. decembra 1975. u Njujorku od srčanog udara. Laureat je mnogih međunarodnih nagrada od kojih valja istaći dve: „Lesingovu nagradu“ 1959, kao i nagradu „Sigmund Frojd“ iz 1967. godine.

U Drezdenu je utemeljen „Hana Arent institut“ za istraživanje totalitarizma. Filozofskoj spekulaciji je nadređivala načelo aktivnosti, političkoj praksi nepomućenu viziju filozofa. Bila je slavljena kao ženski Sokrat.

Taj epitet ona zaslužuje ne samo opsegom svoje grandiozne erudicije, već i snagom svoje vizije i volje, kao i idejnom lucidnošću.

Jedno od njenih osnovnih dela je naslovljeno Vita activa, što je ujedno i šifra njenog političkog delovanja u respublica i integraciono načelo njenog opusa, koji ide, consensusomnium, u najznačajnije radove u oblasti političke filozofije u 20. veku.