„Ima li novca u književnosti za decu?“: Tribina Beogradskog sajma knjiga

Razgovor je moderirao Vladimir Vukomanović Rastegorac.

Na temu, sa pomalo očaja i više duhovitosti, odgovarao je najviše Slavimir Stojanović, iz pozicije autora, svedočeći da to što on radi u svojim knjigama za decu koje i piše i crta nije ono što bi mu donosilo novac i od čega bi kao čuveni dizajner mogao da živi. On se, kao i mnogu umetnici uopstalom, nalazi u procepu onoga što je formalno njegov posao koji se sastoji od narudžbina raznih institucija i firmi od kojih zarađuje novac, i pukog umetničkog, „beskorisnog“ izražavanja koje može donositi dobit, ali ona nije značajna. Zarada od knjiga o Sngi Lumbi, koje su nastale iz priča koje je pričao svom detetu, odlazi nezbrinutoj deci širom Srbije.

Na ovoj tribini pokrenuto je i pitanje socijalnih tema u književnosti za decu, što pitanje novca odnosno njegovog odustva jeste, koje je kroz blic prolazak kroz istoriju ovog segmenta književnosti opisala Zorana Opačić, kao i Zoran Penevski – od bajki u kojima je nemaština najčešće prirodno stanje junaka i koja ga nereeko pokreće da se obogati i promeni svoj život, Zmajeve dečje književnosti u kojoj se, na jedan hrišćanski način, razvija empatija za siromašne, preko predratne nadrelističke književnosti Aleksandra Vuča u kojoj socijalne teme bivaju dominante i teži se njihovom osvešćivanju, pa sve do posleratne u kojoj se ova tendencija nastavlja. Sa ideološkim podtekstom sa jedne strane, ali, sa druge, dečija književnost nikada pre ni posle socijalističkih vremena nije bila tako važna u ovoj sredini i tako promovisana. Romani popularnog pisca novijih vremena Gradimira Stojkovića uvek dotiču neku socijalnu kategoriju. A socijalne teme u našoj književnosti za decu često se ogledaju i u raskoraku između grada i sela. Primećeno je i da su u savremenoj hrvatskoj književnosti za decu socijalni problemi frekventnija tema nego u srpskoj.

Zoran Penevski napravio je i jedno poređenje sa svetskom književnošću za decu u kojoj se piše po principu formulativnosti, odnosno onoga što tržište traži, pa se tako biraju teme, ali i način njihove obrade. U tom smislu, prednost je na strani ovdašnje književnosti za najmlađe u kojoj autori, nepoterećeni komercijalnim zahtevima, pišu daleko raznovrsniju pa i kvaltetniju dečju literaturu koja uspeha u prodaji, ali i prihvaćenosti kod publike ima u različitim razmerama, neretko teško objašnjivim. Pomenute su i književne nagrade od kojih neke u književnosti za odasle mogu da imaju i presudan značaj, dok u književnosti za decu to najčešće nije slučaj. Takođe, ove se nagrde, pa i novoustanovljena „Duško Radović“ uz koju ide najveći novčani iznos, materijalno ni približno ne vrednuju kao nagrade za književnost za odasle, već su, u najboljem slučaju, polovina od iznosa tih nagrada.